J. X. Ataniyazov, E. D. Alimardonov xalqaro moliya munosabatlari



Download 11,55 Mb.
Pdf ko'rish
bet28/170
Sana10.03.2023
Hajmi11,55 Mb.
#917718
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   170
Bog'liq
Xalqaro Moliya munjsabatlari. Ataniyazov J.X (1)

12 ttp://icsid.worldbank.org/.
77


chegaraviy investitsiyalar doirasida tuzilgan sh artn o m alar in - 
vestitsion bahslarni yuzaga kelish holatini hal qiluvchi sifatida 
Investitsion bahslarni hal qilish b o ‘yicha xalqaro m arkazda izoh- 
d an o ‘tkaziladi.
4
.
4
.
Mintaqaviy valuta-kredit va moliya tashkilotlari
X X asrning 60-yillarida Osiyo, A frika va L o tin A m erikasidagi 
rivojlanayotgan m am lakatlar ham korligini kengaytirish va ushbu 
m intaqalardagi o ‘ziga xos m uam m o larni yechish uchun m in taq a­
viy rivojlanish bank lari tashkil etildi.
M intaqaviy valuta-kredit tash k ilo tlarin in g m aqsadi b o ‘lib, 
m in taq a m am lakatlarida ijtimoiy taraqqiyot va iqtisodiy rivoj- 
lanishni qo‘llab-quvvatlash, qashshoqlik va qarzdorlik darajasini 
kam aytirish h am d a xususiy sektor rivojlanishiga ko‘m aklashish 
hisoblanadi.
M intaqaviy 
valu ta-kred it 
ta sh k ilo tla rin in g
resurslari 
xalqaro kapital bo zorlarid an o ‘zlashtirish orqali jalb etilgan 
m ablag‘lard an , ustav k ap itallarid an , shuningdek, te x n ik yordam
ko‘rsatish va im tiyozli k red itlash uchun asosan a ’zo m a m lak a tla r 
b ad allari hisobiga tashk il topgan m axsus fondlar m ablag‘larid an 
ta sh k il topadi.
U shbu 
tashk ilo tlarnin g
operatsiyalari 
iqtisodiy 
rivojla- 
n ish n in g barcha yo‘nalish larin i moliyaviy qo£llab-quvvatlashga 
m o ‘ljallangan, lekin ustuvor yo‘nalish b o ‘lib iqtisodiy va ijtimoiy 
in fratu zilm alar (energetika, tran sp o rt, kom m unikatsiya va boshq.) 
rivojlanishini m oliyalashtirish hisoblanadi. B anklar resurslarining 
sezilarli qism i sanoatni kreditlashga yo‘naltiriladi.
M intaqaviy valuta-kredit tashkilotlari faoliyatining asosiy 
yo‘nalishlari quyidagilardan iborat:
— 
rivojlanish 
loyihalari 
va 
investitsiya 
dasturlariga 
o ‘z 
m ablagelarini qo‘yish ham da kreditlar ajratish. E k sp ort-im port 
va tijorat tash k ilo tlari bilan birgalikdagi loyihalarni m oliyalashti- 
rish n i tashkil etish. B unda kreditlashning tu rli usullaridan foy- 
dalaniladi: aniq loyihalarni m oliyalashtirish uchun qarzlar, tu -
78


zilm aviy qayta q u rish n i o ‘tkazish uch u n qarzlar, tiklash qarzlari, 
kredit liniyalari va boshqalar;
— a ’zo m am lak atlar iqtisodiyotini rivojlantirish m aqsadida 
xususiy investitsiyalarni o sh irish n i rag‘b atlantirish;
— rivojlanish loyihalari va m intaqaviy dastu rlarn i tayyorlash- 
da, shuningdek ushbu d astu r va loyihalarni am alga oshirishda 
texnik yordam ko‘rsatish va m aslahatlar berish.
A m erikaaro rivojlanish b an k i (A R B , V ashington, 1959-yilda 
tuzilgan), A frika rivojlanish b anki (A fR B , A bidjan, 1963-yilda 
vujudga kelgan), Osiyo rivojlanish banki (O R B , M anila, 1965-yil- 
da tuzilgan). U shbu m intaqaviy rivojlanish ban k larin in g asosiy 
m aqsadi — m in taqalarga m os rivojlanish loyihalarini, shuning- 
dek, m intaqaviy b irlash m alarn i uzoq m uddatga kreditlash hisob- 
lanadi. Bu b an k larn in g u m um iy xususiyati b o ‘lib, ularning faoli- 
yatiga rivojlangan m am lak atla rn in g m u h im ta ’sir ko'rsatishi, ya’ni 
b an k lar kap italin ing anchagin a qism ini tashkil qilishi ham da 
ta x m in an 1/3 qismi u larn in g a ’zolariga tegishli b o ‘lishidir. M in ­
taqaviy rivojlanish banklari resu rslarin ing shakllanishida bir xil 
tam oyil am al qiladi, ijtim oiy fondlardan qarz m ablag‘larini jalb 
qilish, shuningdek, ko‘p incha Jahon banki guruhiga o ‘xshashlik 
b o ‘yicha kredit siyosati yuritiladi.
Shu bilan birgalikda m intaqaviy rivojlanish banklari faoliya- 
tida b ir-biridan farqlilik ham mavjud. B ular ushbu uchta — L o- 
tin A m erikasi, Osiyo va A frika m intaqalarid agi m am lak atlarn in g
iqtisodiy, m adaniy rivojlanishining turli xildagi darajasi ham da 
tarixiy a n ’an ala rin in g xususiyatlari bilan belgilanadi.
0 ‘z faoliyati davom ida A m erik aaro R ivojlanish banki kredit- 
larin in g k atta qism ini «katta uchlik» m am lakatlariga bergan (Ar­
gentina, Braziliya, Meksika).
Osiyo rivojlanish b anki esa — 5 m am lakatg a (Indoneziya, Ja- 
nubiy Koreya, F ilippin, Pokiston, Tailandga).
Shuningdek, A frika rivojlanish b an ki — ko‘proq to ‘lovga qodir 
m ijozlarga (M arokko, Zair, K eniya, Tunisga va boshqalarga). A f­
rika rivojlanish fondi vujudga kelishi b ilan M arkaziy va G ‘arbiy
79


A frikaning un chalik rivojlanm agan m am lakatlarin i ham kredit- 
lashni boshladi.
M i n t a q a v i y ri voj l ani sh b a n k l a r i r i vo j i a n a y o t g a n m a m l a k a t l a r -
ga n i s b a t a n u l a r n i n g i qt isod i y ri v oj lani sh d a r a j a s i g a va siyosati- 
n i n g y o ‘n a l i s h i g a q a r a b t a b a q a l a n g a n k r e d i t s i yos at ini ol i b b o ra di .
M i n t a q a v i y ri voj l ani sh b a n k l a r i n i n g t a s h k i l t o p i s h s ana l a r i :
A m erikaaro Rivojlanish banki - tashkil etish g‘oyasi 1889-yil, 
1959-yil dekabr.
Osiyo taraqqiyot banki — tashkil etish g‘oyasi 1957-yil, 1966- 
yil dekabr.
A frika rivojlanish banki — 1960-yil, 1963-yil N izom i tas- 
diqlangan.
Yevropa taraqqiyot va tiklanish banki — tashkil etish g‘oyasi 
1989-yil oktabr, N izom i 1990-yil 9-aprelda tasdiqlangan.
G ‘arbiy Yevropa integratsiyasi m ajm uining institutsional tu - 
zilishi b ir qator m intaqaviy valuta-kerdit va moliya tashkilotla- 
rini o ‘z ichiga oladi. Yevropa Ittifoqi m intaqaviy valuta-kredit va 
moliya tashk ilo tlari turli xil m aqsadlarni n azard a tutadi: o ‘z in sti­
tutsional tuzilm asini tuzish bilan G ‘arbiy Yevropa integratsiyasi ni 
va jahon m arkazini m ustahkam lash; Yevropa Ittifoqi m am lakat- 
lari iqtisodiyotini rivojiantirish; 1993-yil noyabrda kuchga kirgan 
M aastrixt shartnom asiga muvofiq ravishda iqtisodiy va valuta it- 
tifoqini tuzish; assotsiatsiyalangan m am lakatlarga nisbatan ke- 
lishilgan siyosatni o ‘tkazish.
0 ‘z oldiga qo‘ygan m aqsadlarga muvofiq ushbu tash k ilotlar 
davlatlararo va qism an m illiy chegarada iqtisodni m intaqaviy da- 
rajada tartib ga solish va G ‘arbiy Yevropa iqtisodiy integratsiyasi 
rivojlanishida m u h im rolni o ‘ynaydi. B irinch idan , u lar Yevropa 
Ittifoqi institutsional tu zilm asining tarkibiy elem entlari hisobla- 
nadi. Ularga Yevropa parlam enti, Yevropa H am jam iyati Kengashi 
h am da boshqa tashk ilo tlar kiradi. lk k in ch id an , ularn ing vujud- 
ga kelishi va faoliyatining m oddiy bazasi bo‘lib qo‘shm a budjet 
va fond xizm at qiladi. U lar o ‘zida a ’zo m am lak atlarn in g rasmiy 
o ltin -d o llar rezervlarining 20% ini m ujassam qiladi. A’zo m am -
80


1акаИаг тППу budjetlarining 2,5—3% з и т т а Б т ! Ы г^Ш щ ап
Уеугора 
т а г к а г ^ И П п ^ а п ЬгхсУе111тоЬ^а Ь1г песИа

Download 11,55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   170




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish