Industrial iqtisodiyot

 
15.2. Baho tushunchasi va uning funksiyalari 
Nazariy jihatdan olib qaralganda, baho - tovar qiymatining puldagi 
ifodasidir. Amaliy jihatdan qaralganda esa, baho – muhim iqtisodiy vosita, 
dastak hisoblanadi. Ma’lumki, qiymat ishlab chiqarish kategoriyasi bo‘lib, 
ishlab chiqarishning o‘zidagi mehnat sarfi bilan bog‘liq munosabatlarni ifoda 
etadi. Tovarning yaratilishida moddiylashgan va jonli mehnat sarf qilinadi, 
ularning majmuasi qiymat demakdir. Ammo qiymat har qanday mehnat sarfi 
emas. Qiymat tovarni yaratishga ketgan ijtimoiy zarur mehnat sarfi, aniqrog‘i 
ehtiyojni qondira olgani sababli bozorda tan olingan mehnat sarfidir, chunki 
mehnatning bir qismini, agar u kerakli bo‘lmasa, bozor inkor etadi va shu 

---

241 
qism qiymatni yaratishda ishtirok etmaydi. Bozorda turli mehnat sarflari 
umumiy, ya’ni ijtimoiy zarur mehnat sarfiga keltiriladi va shu sarfning pulda 
ifodalanishi bahoni hosil qiladi. 
Bahoning iqtisodiy mazmunini uning funksiyalari yaqqol ko‘rsatib 
beradi. Baho nimaga tegishli bo‘lishidan qat’iy nazar (tovar, xizmat, ish 
kuchi, qarz puli narxini, buning farqi yo‘q) besh asosiy funksiyani bajaradi: 
1. Bozor muvozanatini ta’minlash funksiyasi.
Bunda baho bozordagi 
talab va taklifning hajmi va tarkibiga ta’sir etish orqali ularni muvozanat 
holatiga keltiradi. 
2. Hisob-kitob, o‘lchov funksiyasi.
Baho qiymatning puldagi ifodasi, 
chunki bajarilgan ish hajmi, foyda-zararning barchasi baho asosida hisob-
kitob qilinadi. 
3. Iqtisodiy regulyator funksiyasi.
Baho bozor iqtisodiyotining asosiy 
vositalaridan biridir. Undagi o‘zgarish bozor holati (kon’yukturasi)ni 
bildiradi.
4. Raqobat vositasi funksiyasi.
Raqobat bozor iqtisodiyotini harakatga 
keltiruvchi kuch hisoblanadi. Baho vositasida bellashuv raqobatning asosiy 
ko‘rinishlaridan biri hisoblanadi. Firmalar o‘z raqiblarini yengish, ularni 
bozordan siqib chiqarish uchun bahoni o‘zgartirib turadilar.