Industrial iqtisodiyot

Texnologik kooperativlashtirish
– bu bir va bir necha korxonalar 
o‘rtasida alohida jarayonlarlarni bajarish bo‘yicha hamkorlikdir. Ishlab 
chiqarishning qaysi tarmoqqa taalluqliligi nuqtai nazaridan tarmoq va 
tarmoqlararo ishlab chiqarish koooperatsiyasi vujudga keladi. 
Tarmoqlararo kooperativlashtirish
sanoat tarmoqlarining bir biriga 
xizmat ko‘rsatishini ifodalaydi. Masalan, sanoat ishlab chiqarishining 
mashinasozlik tarmog‘i metallurgiya sanoati bilan hamkorlik qilishi mumkin. 
Kooperatsiya asosida ma’lum mahsulotlarni tayyorlashi, bir biriga butlovchi 
buyumlar yetkazib berishi va muayyan ishlarni bajarib berish mumkin. 
O‘zaro bog‘liq bo‘lgan korxonalarni joylashtirish nuqtai nazaridan 
iqtisodiy rayonlar miqyosida va rayonlararo kooperativlashtirish keng tus 
olishi mumkin. 
Rayonlararo 
kooperativlashtirish
turli 
iqtisodiy 
hududlarda 
joylashgan korxonalar o‘rtasidagi aloqalarni ifodalaydi. 
Ijtimoiy ishlab chiqarishni tashkil etishning bu shakliga baho berish 
uchun uning ahvolini va imkoniyatlarini bilish lozim. Buning uchun har xil 
ko‘rsatkichlardan foydalanish mumkin. Ular qatoriga quyidagilar kiradi: 
- 
birinchidan, ushbu korxona bilan hamkorlik qiluvchi korxonalar 
soni. Bunda yetkazib beruvchi va buyurtmachi korxonalarning soni alohida-
alohida hisob-kitob qilinadi. Masalan, avtomobil zavodlari yuzlab korxona 
(firma)lar bilan hamkorlik qilsalar, stanoksozlik korxonalarining ishlab 
chiqarish aloqalari atigi bir nechta korxonalar bilan chegaralangan bo‘ladi. 
- 
ikkinchidan, kooperatsiya usulida olinayotgan yarim fabrikatlar va 
butlovchi buyumlarning ushbu korxona tomonidan ishlab chiqarilayotgan 

---

151 
tayyor mahsulot tannarxidagi ulushi. Masalan, avtomobil tannarxida 
tashqaridan kooperativlashtirish yo‘li bilan olinadigan yarim fabrikatlar va 
butlovchi buyumlarning ulushi taxminan 40-45 foizni tashkil etadi.