88
6.Tijorat.
Bu ro‘yhatda turli xil o‘zgarishlar bo‘lishi mumkin, ya‘ni bosqichlar soni
ko‘proq yoki kamroq, boshqacha ketmaketlikda tuzulishi mumkin.
Bosqichlar o‘zgaruvchanligini test qilish bosqchida ko‘rishimiz mumkin. Test
qilish bosqichi o‘z ichiga laboratoriyadagi test, tajriba partiyasini ishlab chiqarish
va sinov marketingini qamrab oladi. Shunday qilib
bozor tahlilini ham ishlab
chiqarishning birinchi bosqichi sifatida ko‘riladi, a so‘nggi biznes – tahlil bosqichi
mahsulot dizayni va investitsiyalar soni aniqlanmaguncha tugallanmagan
hisoblanadi. Shunga qaramay keltirilgan ro‘yhat yangi mahsulot ishlab chiqarishda
amalga oshiriladigan ishlarni ko‘rsatib beradi.
1. Yangi mahsulot strategiyasini tuzish. Yangi mahsulot ishlab chiqarishning
birinchi bosqichi - strategiya tuzish. Yangi mahslot ishlab chiqaruvchi
tashkilotlarning 75% yangi mahsulot ishlab chiqarish uchun strategiiyaga ega, va
bu strategiya ishlab chiqarish jarayonini yo‘naltirishga va nazorat qilishga yordam
beradi. Shundaqy qilib yangi mahsulot ishlab chiqarish nazariyasida 1960 yilga
nisbatan oldinga katta qadam qo‘yildi. Shu bilan birga bu qo‘yilgan qadam 1970
yilda taniqli bo‘lgan strategik rejalashtirishni yo‘lga qo‘yishga yordam berdi. Bu
bosqich yangi mahsulot ishlab chiqarish jarayoniga kiritilgani bois mahsulot
g‘oyasini shakllantirish, tanlash, baholash va bizne- tahlil orasidagi aloqa yanada
yaqinlashdi. Bu bosqichda yangi mahsulotning strategic talablari aniqlanadi ya‘ni
bozorbagi joyni olib qolish yoki texnologiyalar orasida oldingi o‘rinlarni
saqlab
qolish. Agar tashkilot bozorda liderlikni saqlab qolmoqchi bo‘lsa yangi mahsulot
ishlab chiqarish uning asosiy vazifasiga aylanadi. Yangi mahsulotning strategic
rejasi aniqlangandan so‘ng uning moliyaviy chegarasining talablari o‘rnatiladi –
sotuv soni, yalpi daromad va investitsiyalar qaytishi. Yangi mahsulot ishlab
chiqarish jarayoniga strategic rejalashtirishni qo‘shilgani yangi g‘oyalar
kamayishiga olib keldi. 1982 yil ma‘lumotlariga qaraganda bitta yangi mahsulot
paydo bo‘lishi uchun yettita g‘oya kerak bo‘ldi.
2.Yangi mahsulot g‘oyasini shakllantirish.Yangi mahsulot g‘oyalari hammada
bor - menedjerlada, kotibalarda,
mijozlarda, savdo vakillarida, aksionerlarda va
89
boshqalarda. Olimlar va muhandislar yangi mahsulot g‘oyasini shakllantirish
uchun guruhlarga birlashadilar. Bunga qo‘shimcha qilgan holda yangi mahsulot
g‘oyasini shakllantirish uchun hammaga tushunarli g‘oya yeg‘ish tartibi bo‘lishi
lozim. Turli hil manbalardan yangi mahsulot ishlab chiqarish bo‘yicha g‘oyalar
kelib tushishi mumkin. Bundan tashqari g‘oyalar yeg‘ilishi yangi mahsulot ishlab
chiqarish uchun poydevor bo‘la oladi.Yangi mahsulot
ishlab chiqarish uchun
g‘oyalar yeg‘ish tartibi, tajribali hodimlar bo‘lishini talab qiladi, chunki ular
mijozlarda paydo bo‘layotgan yangi g‘oyalar bilan tanishib ularni tashkilotga
yetqazishligi lozim. Bunday tartibda teskari aloqa o‘rnatilishi lozim. Yangi
mahsulot g‘oyasini shakllantirish – yangi mahsulot ishlab chiqishdagi eng muhim
bosqichlaridan hisoblanadi. Sanoat bozorida mijoz yangi g‘oyalar manbasi bo‘lishi
mumkin, ayniqsa bu g‘oyalar unga moliyaviy o‘sish olib kelsa, ta‘minotchi esa
ishlab chiqarish texnologiyasini nazorat qilmasa.
3.G‘oyani tanlab olish. G‘oya yeg‘ish va shakllanishi effektiv bo‘lsa
yangi
mahsulot uchun juda ko‘p g‘oyalar paydo bo‘ladi. Shuning uchun ham kerakli
g‘oyani tanlab olishni bilish lozim. So‘nggi qaror yangi mahsulot ishlab
chiqarilguncha o‘zgarishi mumkin. Yangi mahsulotlar uchun g‘oyani tanlab olish
tartibli yoki tartibsiz bo‘lishi mumkin. Tartibli tanlovda turli xil yeg‘ilishlar,
hujjatlar bo‘lishi mumkin. G‘oya tanlab olishda asosiysi «bu g‘oya boshqalar
uchun qiziqarlimi va tahlil uchun to‘g‘ri keladimi ? degan savvolarga javob
berishdir. Tashkilotning tanlovdagi asosiy vazifasi - kerakli g‘oyani tanlab olish
emas, g‘oyani qanday faziltlarga
ega ekanligini aniqlash, biznes – tahlil uchun
mo‘ljallangan harajatlarni oqlash. Tashkilotdagi yangi g‘oya uning strategik
rejasiga asoslanib tanlab olinishi lozim. Lekin ba‘zi tashkilotlarda strategik reja
bo‘lmagani sababli yangi g‘oyalar tanlashda qiynaladi.
Yangi g‘oyalar tanlovida ba‘zi savollar paydo bo‘ladi, tashkilotlar esa ularga
javob izlashadi:
-
Tashkilot kerakli resurslar topa oladimi?
-
Tashkilotning moliyaviiy ahvoli bunday loyihani amalga oshirishga
yetadimi?
90
-
Yangi mahsulot eskilari bilan bog‘lana oladimi?
-
Hozigi iste‘molchilaringiz bozor tashkil qila oladimi yoki tashkilot yangi
bozorni o‘rganishi lozimmi?
-
Yangi mahsulotni sotuvchilar sota oladimi?
-
Bu g‘oya tashkilotning mahsulotlar ishlab chiqarish bo‘limga to‘g‘ri
keladimi?
-
Bu mahsulotning ishlab chiqaruvi tashkilotimiz
uchun ijobiy yoki salbiy
oqibatlar olib keladimi?
-
Bu mahsulotni ishlab chiqarish uchun tashkilotning ishchi kuchi
yetarlichami?
Ba‘zi savollarga berilgan salbiy javoblar bu g‘oyaga qiziqishini kamaytiradi.
4. Biznes - tahlil
Biznes – tahlil – bu yangi mahsulotni g‘oyasini investitsiyalar, narxi,
xarajatlar, rejalashtirilyotgan daromad tarafidan baholash. Bu o‘z ichiga bozor
tahlilini va sotuv prognozini qamrab oladi. Tahlilning vazifasi – raqobatlarni
baholash, raqobatbardoshlik shartlarini o‘rganish, asosiy raqobatlarni kuchli va
kuchsiz taraflarini o‘rganish. Qanchali kuchli tashkilotlar bozorda faoliyat yuritsa,
bu bozorga qiziqish shunchali pasayadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
