O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta-maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov

14.2.Innovatsion faoliyatning investitsion loyihalarini amalga
oshirish tamoyillari 
Innovatsion faoliyat - chiqarilayotgan mahsulot (tovar, xizmat) larning 
nomenklaturasini kengaytirish va yangilash hamda sifatini yaxshilash, ularni 

---

343 
tayyorlash texnologiyasini takomillashtirgan holda joriy etish, ichki va xorijiy 
bozorda samarali sotish uchun ilmiy tadqiqotlar natijalari va ishlanmalardan 
foydalanish hamda tijoratlashtirishga qaratilgan faoliyatdir. Innovatsiyalarga 
kapital qo‘yish bilan bog‘liq bo‘lgan innovatsion faoliyat investitsion faoliyat 
deyiladi. 
Investitsion loyihalar (IL) - kapital qo‘yilmalarning iqtisodiy jihatdan 
maqsadga muvofiqlikni, hajmi va muddatlarini asoslab berish, jumladan 
O`zbekiston Respublikasi qonunchiligiga muvofiq ishlab chiqilgan va belgilangan 
tartibda standartlar (me‘yorlar va qoidalar) bilan tasdiqlangan loyiha-smeta 
hujjatlari, shuningdek investitsiyalarni ro‘yobga chiqarish bo‘yicha amaliy xatti-
harakatlar tavsifidir. 
Kapital qo‘yilmalarni amalga oshirish, keyinchalik ularning o‘rnini qoplash 
va foyda olish bilan bog‘liq bo‘lgan tadbirlar rejasi yoki dasturi investitsion loyiha 
deb ataladi. ―Investitsion loyiha‖ atamasini ikki xil ma‘noda tushunish mumkin: 
-amalga oshiriladigan faoliyatning maqsadini ta‘riflash va unga erishishga 
qaratilgan xatti-harakatlar majmuini belgilash bo‘yicha xarajatlar jamlamasi 
sifatida; 
-ta‘riflangan maqsadga erishishga yo‘naltirilgan xatti-harakatlar (ishlar, 
xizmatlar, xaridlar, boshqaruv operatsiyalari va qarorlari) majmuining o‘zi 
sifatida. 
To‘g‘ri tuzilgan investitsion loyiha pirovardida quyidagi savolga javob berishi 
kerak: umuman olganda bu ish unga pul qo‘yishga arziydimi ? U sarflangan kuch 
va mablag‘larni qoplaydigan darajada daromad keltiradimi? Investitsion loyihani 
qog‘ozda ma‘lum bir talablarga muvofiq holda tuzish va maxsus hisob-kitoblarni 
o‘tkazish juda muhim ahamiyatga ega. Bu bo‘lg‘usi muammolarni oldindan ko‘ra 
bilash va ularni bartaraf etish mumkin yoki mumkin emasligini tushunishga, uning 
oldini olishga ko‘maklashadi. 
Investitsion loyihaning vazifasi tadbirkorlar va iqtisodchilarga quyidagi to‘rtta 
asosiy masalani hal qilishda yordam berishdan iborat: 
-bo‘lg‘usi sotuv bozorlarining sig‘imi va istiqbollarini o‘rganib chiqish; 

---

344 
-ushbu bozorda zarur bo‘lgan mahsulotlarni ishlab chiqarish va sotish uchun 
ketadigan xarajatlarni baholash, o‘ylab qo‘yilgan ishning foydalilik salohiyatini 
aniqlash uchun o‘z tovarlarini sotish mumkin narxlari bilan o‘sha xarajatlarni 
solishtirib ko‘rish; 
-yangi ishga to‘sqinlik qilishi mumkin bo‘lgan barcha ―suvosti toshlari‖ ni 
aniqlash; 
-korxonaning faoliyatini muntazam ravishda baholash uchun asos bo‘ladigan 
signallar va ko‘rsatkichlarni aniqlash. 
Innovatsiyalarni 
boshqarishning 
negizida 
innovatsion 
faoliyatning 
samaradorligini 
oshirish 
yotadi. 
Har 
qanday 
innovatsion 
loyihaning 
samaradorligini 
baholash 
innovatsion 
faoliyatdagi 
investitsiyalarning 
samaradorligini aniqlashning yagona uslubiy tamoyillariga asoslanadi. 
Innovatsion faoliyatda innovatsion loyihalarni amalga oshirishning asosiy 
umumiy tamoyillari sifatida quyidagilarni ajratib ko‘rsatish mumkin: 
-innovatsion loyihalarning samaradorligini baholashda ularni amalga 
oshirishga majmuaviy holda yondashishni ta‘minlash uchun ilmiy-texnologik 
tahlilni tijorat, moliyaviy-iqtisodiy, ijtimoiy tahlil bilan uyg‘unlashtirish zarur; 
-innovatsion loyihalarning samaradorligini baholashda xarajat va natijalarni 
taqqoslashni pulning vaqtdagi qadrini hisobga olgan holda o‘tkazish lozim;
-investitsion innovatsion loyihalarni amalga oshirishda loyihani ro‘yobga 
chiqarish bilan bog‘liq bo‘lgan noaniqlik va tahlikani inobatga olish kerak.