2.5-masala
. Kо‘p tasmali yuk kо‘tarish (
2.3.-shakl
) mexanizmi 1, 2 shkivlari
moment ta’sirida bir tekis aylanmoqda. Tasma uchlaridagi taranglik kuchlari S
1
=147 kH ,
S
2
=113 kH bÿlsa, O
1
, O
2
ÿklarga tushadigan bosimlar aniqlansin. Shkivlar massasi m
1
=785 t ;
m
2
=225 n qamrash burchagi
0
190
Podshipniklardagi ishqalanish hisobga olinmasin.
Oldin ishqalanishni hisobga olmay teng ÿlchovli aylanayotgan taranglash g‘ildiragini
qaraylik. Bu g‘ildirakka uni og‘irlik kuchi m
2
g
dan tashqari quyidagi kuchlar ta’sir etadi
1)
g‘ildirakka kiruvchi ipning tarangligi
1
2
S
2)
g‘ildirakdan chikib ketuvchi ipning tarangligi S
2
3)
g‘ildirak tayanchining reaksiya kuchi
,
02
R
2.3-shakl
U miqdor jihatidan tashqi kuchlar bosimining yig‘indisiga teng, bu reaksiya kuchi shaklda
2
2
о
o
У
ва
X
tashkil etuvchilari orqali kÿrsatilgan. Ular koordinata sistemisining mos
ÿqlariga paralel joylashgan.
Ular bir tekislikda yotganligi sababli taranglash g‘ildiragining muvozanati uchun u quyidagi
shartlar bajarilishi kerak.
0
)
(
02
;
0
;
0
F
m
У
X
k
k
ularni bajarsak
0
)
(
10
10
cos
10
10
sin
2
2
1
2
0
1
2
2
2
0
1
2
0
r
S
r
S
F
M
S
S
g
m
Y
Y
S
X
X
k
oz
z
k
z
k
Uchinchi tenglamadan.
S
1
2
=S
2
=113 kN
Birinchi tenglamadan esa
кН
S
X
622
,
19
10
sin
113
10
sin
0
0
1
2
02
Ikkinchi tenglamadan esa
кН
x
S
S
g
m
У
я
789
,
23
10
cos
113
113
981
25
,
2
10
cos
0
0
1
2
2
2
0
Bundan O
2
о‘qqa reaksiya kuchi, yoki shu ÿqqa tushadigan bosim kuchi
кН
Y
X
R
oz
oz
837
,
30
)
789
,
23
(
)
662
,
19
(
2
2
2
2
0
Endi O
1
ÿqqa ÿrnatilgan yetaklovchi shkivga ta’sir qiluvchi kuchlarni tahlil qilaylik va
uni muvozanatini quraylik. Bu uchun uni bog‘lanishlardan ozod qilib chizib olamiz (
2.3.-shakl
).
Bu g‘ildirakka kiruvchi tasmaning taranglishish kuchi
,
1
S
chikuvchi tasmaning taranglashish
kuchi
,
''
2
S
bu ta’sir va aks ta’sir qonuniga asosan
1
2
''
2
S
S
.Bu shkiv uchun ham shu usulni
qÿllab yetaklovchi g‘ildirakni O
1
о‘qqa boradigan bosim kuchini topish mumkin. Buni
talabalarni ÿziga havola qilamiz.
Biz hozir boshqacha yÿlni tutamiz, ya’ni kuchlar bir nuqtadan boshqa nuqtaga parallel
kÿchirish teoremasini kÿllaymiz.
,
1
S
va
,
''
2
S
kuchni O
1
markazga paralel kÿchiramiz va
teoremaga asosan shkivning holati ÿzgarmasligi uchun bu kuchlarga momentlari M
1
=S
1
r
1
va
M
2
=
1
2
r
S
, bо‘lgan juft kuchlarni qÿshib qÿyamiz. Bu yerda r
1
- yetaklovchi shkiv (g‘ildirak)ning
radiusi. Bu momentlarni yig‘indisi yetaklovchi g‘ildirakni aylantiruvchi momenti bilan
muvozanatlashadi. Bunda O
1
nuqtaga nisbatan olingan kuch momentlarini yig‘indisi nolga
tengligidan ham erishish mumkin. Kuchlarni O
1
markazga kÿchirganimizdan keyin
g
m
1
,
,
1
S
va
''
2
S
kuchlar bir nuqtada uchrashuvi kuchlar sistemasidan iborat bÿlib qoladi. Bularni teng
ta’sir etuvchisi R
1
shu ÿqqa tushadigan bosim kuchiga teng bÿladi. Uni kosinuslar teoremasiga
asosan hisoblaymiz.
кН
x
x
S
S
g
m
S
S
g
m
S
S
g
m
S
S
g
m
R
R
N
865
,
335
170
cos
113
)
147
81
,
9
85
,
7
(
2
113
)
147
81
,
9
85
,
7
(
170
cos
)
(
2
)
(
170
cos
)
(
2
)
(
)
(
0
2
2
0
2
1
1
2
2
2
1
1
0
2
1
1
1
''
'
2
2
1
1
1
01
1
Javob:
.
84
,
30
;
87
,
335
02
01
kH
R
kH
R
2.6- masala.
Tÿrt ÿqli temir yul krani (2.2-shakl) juft g‘ildiraklarini relsning A,V,S va D
nuqtalariga beradigan bosim kuchi aniqlansin. Kran massasi m
kr,
yuk massasi m
yuk
, hamda
kranning massalar markazi K va uning ÿlchamlari shaklda keltirilgan.
Yechish:
Kranni tayanchlardan bÿshatib
ularni
D
c
B
А
N
ва
N
N
N
,
,
reaksiya
kuchlari bilan almashtirib chizib olamiz.
(
3.2, b-shakl
). Ular miqdor jihatidan
kran juft g‘ildiraklariga tushadigan
bosim kuchiga teng va shu holatda
vertikal bÿyicha yuqoriga yÿnalgan,
tashqi kuchlar esa kranning va yukning
og‘irlik kuchidan iborat bÿlib ular ham
vertikal bÿyicha yÿnalganligi uchun,
kranni yuki bilan kranga fakat tekis
paralel kuchlar ta’sir etadi. Bundan
tashqari kran aravachalari ressor orqali
bog‘langanligi uchun bu reaksiya
kuchlari N
A
=N
B
va N
C
=N
D
bÿladi.
Shu sababli O
1
va O
2
markazga qÿyilgan
reaksiya kuchlarini ularni teng ta’sir
3.2-shakl
etuvchilari bÿlmish
C
A
N
ва
N
2
2
orqali
almashtirish mumkin bÿladi (
2.5, b-shakl
). U holda kranning yuki birgalikdagi muvozanat
tenglamasi quyidagi kо‘rinishga ega bÿladi.
0
)
(
2
)
(
0
2
2
1
l
b
g
m
b
N
c
g
m
F
M
g
m
g
m
N
N
Y
юк
C
кр
k
O
юк
кр
C
A
k
Ikkinchi tenglamadan
,
)
2
(
)
(
b
l
b
m
m
g
N
юк
кр
С
Birinchidan esa:
).
2
(
)
(
)
2
(
)
(
2
)
(
2
)
(
b
l
m
c
b
m
g
b
l
b
m
с
m
g
g
m
g
m
N
g
m
g
m
N
юк
кр
юк
кр
юк
кр
C
юк
кр
A
Javob:
).
2
(
)
(
);
2
(
)
(
b
l
b
m
c
m
g
N
N
b
l
m
c
b
m
g
N
N
юк
кр
D
C
юк
кр
B
A
2
.7-masala.
Burg‘u (2
.6, a-shakl
) ni ushlab turuvchi burg‘ulash mexanizmining birinchi
manipulyatori
A
nuqtada sharnirli mahkamlangan bо‘lib, gidrotsilindr 3 yordamida
muvozanatlashgan. Burg‘u о‘qi bо‘ylab
F
=19 kN zо‘riqish kuchi ta’sir etadi. Manipulyator va
bug‘uning og‘irligi
11
G
=
7.8 kN
va
12
G
= 6.2 kN mos ravishda
S
1
va
S
2
nuqtalarga qо‘yilgan.
Gidrotsilindr massasini hisobga olmasdan, undagi zо‘riqish va A sharnir reaksiyasi aniqlansin.
О‘lchamlar shaklda keltirilgan.
2.6-shakl
Yechish:
Manipulyatorni
A
nuqtadagi tayanchdan ozod qilamiz, ya’ni tayanch о‘rnini
R
A
reaksiya kuchi bilan almashrtirib uni erkin jismga aylantirib olamiz. Shaklda
R
A
reaksiya kuchi
uni tashkil etuvchilari orqali tasvirlangan. U holda manipulyator (erkin jism) burg‘uning
zо‘riqish kuchi
F
, manipulyator va burg‘uning og‘irlik kuchlari
G
1
1
va
G
12
, gidrotsilindrning
zо‘riqishi
S
va
R
A
reaksiya kuchlari ta’sirida muvozanatda bо‘ladi va muvozanat tenglamasi
qо‘yidagi kо‘rinishga ega:
n
к
к
A
a
n
к
y
к
n
к
a
x
к
G
G
F
F
M
G
G
S
Y
F
F
S
X
F
1
0
12
0
11
0
12
11
0
1
1
0
0
45
cos
2
.
4
45
cos
8
.
1
45
cos
2
.
4
)
(
0
45
sin
)
(
0
45
cos
)
(
Bu tenglamalar sistemasini yechib gidrotsilindrni zо‘riqishi
S
va manipulyatorni A
sharnirga beradigan bosim kuchi (
A
sharnirni reaksiya kuchi) ni aniqlaymiz. Buning uchun
tenglamalar sistemasining uchinchi tenglamasidan
S
ni topamiz, ya’ni:
кН
G
G
F
S
173
.
56
5
.
0
/
45
cos
)
2
.
4
2
.
6
8
.
1
8
.
7
2
.
4
19
(
5
.
0
/
45
cos
)
2
.
4
8
.
1
2
.
4
(
0
0
12
11
Gidrotsilindrning
zо‘riqish kuchi
S
ni topilgan qiymatini tenglamalar sistemasini birinchi va ikkinchi
tenglamalariga qо‘yib, ulardan
R
A
reaksiya kuchining tashkil etuvchilarini topamiz, ya’ni:
кН
G
G
S
Y
кН
F
S
X
a
72
.
53
2
.
6
8
.
7
45
sin
173
.
56
45
sin
72
,
58
19
45
cos
173
,
56
45
cos
0
12
11
0
0
0
Bulardan
A
sharnirning tо‘liq reaksiya kuchini topamiz, ya’ni:
кН
Y
X
R
A
A
A
586
.
79
72
.
53
72
.
58
2
2
2
2
Javob: S=56.17 kN, R
A
=79.59 kN.
Do'stlaringiz bilan baham: |