A avloniy nomidagi xalq ta’limi muammolarini o‘rganish va istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot instituti

3.O‘qituvchi va o‘quvchilar orasidagi munosabat. 
O‘qituvchi va o‘quvchilar 
orasidagi munosabat – bu dars va darsdan tashqari jarayonlarda pedagog va 
o‘quvchining bir-biriga bo‘lgan ruhiy-kommunikativ uyg‘unligi, bir-birini anglash 
jarayonidir.
O‘qituvchining o‘quvchilarga bo‘lgan munosabati turlari: 
Faol ijobiy – samimiyatga asoslangan, xushmuomala bo‘lgan munosabat. 
Bunda suhbat davomida do‘stona iliqlik hukron bo‘ladi. 
Nofaol ijobiy - quruq, rasmiy, noaniq munosabat. Bunday suhbat davomida 
o‘qituvchi va o‘quvchi orasidagi muloqot rasmiy xarakterga ega bo‘ladi. 
Beqaror munosabat - o‘qituvchi kayfiyatiga bog‘liq bo‘lgan munosabat bo‘lib, 
u o‘zgaruvchan xarakterga ega. 
Faol salbiy - o‘quvchilar va dars muhitiga salbiy munosabat. Odatda o‘qituvchi 
o‘z kasbini, bolalarni sevmaganda mana shunday munosabat yuzaga keladi. 
Nofaol salbiy - sirtdan yaxshi, aslida befarq munosabat. Bunday munosabatda 
tashqaridan qaraganda hammasi joyida kabi ko‘rinsa ham, aslida sinf ichida yaxshi 
muhit mavjud bo‘lmaydi. 
O‘qituvchi tomonidan o‘quvchini psixologik jihatdan to‘g‘ri qabul qilish o‘zaro 
tushunish va samarali o‘zaro munosabatni o‘rnatishga yordam beradi. Bu 
imkoniyat asosan o‘qituvchiga shakllangan idrok qobiliyatlari bilan ta’minlanadi, 

---

ya’ni bolalarning yuz ifodasi, imo-ishoralari, nutqi, harakatlari orqali ularning 
hissiy holatini to‘g‘ri baholash qobiliyati. Ijtimoiy idrokning o‘zaro bog‘liq ikki 
turi mavjud: pertseptiv (bolani yoki boshqa odamni idrok etish va tinglash) va 
empatik (bolaga nisbatan alohida sezuvchanlik, boshqasiga hamdardlik va 
hamjihatlik). Ijtimoiy idrok jarayoni, birinchi navbatda, tinglash madaniyatining 
mavjudligini 
nazarda 
tutadi. 
Ko‘pgina 
tadqiqotlar 
shuni 
ko‘rsatadiki, 
o‘qituvchilarning ko‘pchiligi tinglash qobiliyatiga ega emas. Eshitish - bu odamlar 
o‘rtasida aloqalar o‘rnatiladigan jarayon, o‘zaro tushunish hissi paydo bo‘ladi, bu 
esa har qanday muloqotni samarali qiladi. Tinglash o‘qituvchi tomonidan 
o‘rganilishi kerak bo‘lgan ma’lum ko‘nikmalarni talab qiladi, chunki tinglash 
jarayoni uning hayotining muhim qismini egallaydi.