«Ijtimoiy menejment» fanining sillabusi

Komission to’lovlar va «svop» operatsiyalari 

Komission foizlar, qoidaga ko‘ra, juda kichik bo‘ladi. Biroq ko‘pincha 
komission foizlarni shartnomaning ustiga yozib qo‘yilgan narxi bilan taqqoslash 
noto‘g‘ri bo‘lardi, chunki haqiqatda ularni odatda kamroq bo‘ladigan 
sug‘urtalanadigan risk hajmi bilan taqqoslash lozim. Komission foizlar 
yo‘qotishlardan sug‘urtalash (xedjlash) samaradorligiga sezilarli ta‘sir ko‘rsatadi. 

Brokerlar odatda komission foizlarni, ya‘ni xarid va sotuv uchun komission 
foizlarni shartnomaga aylanma uchun AQSh dollari shartlarida belgilaydi. 
Narxlar yirik bitimlar tuzadigan asosiy mijozlar uchun 8 AQSh dollaridan narxi 
qimmatroq brokerlar orqali ishlaydigan kichikroq mijozlar uchun 100 
dollargacha bo‘lishi mumkin. 

---

169 

«Tryumlar» bahosi birja tomonidan ham tartibga solinadi, biroq bunda u odatda 
brokerning komission foizlariga kiritiladi. 

«Svop» valyuta operatsiyalari bu – belgilangan muddat o‘tgach sotib olish 
majburiyati bilan xorijiy valyutani «spot» shartlarida milliy valyutaga sotib 
olishdir. Operatsiyalar markaziy va tijorat banklari tomonidan halqaro hisob-
kitoblar uchun zarur bo‘lgan valyutaani xarid qilish, valyuta zaxiralarini 
diversifikatsiyalash joriy schetlarida belgilangan qoldiqlarni qo‘llab-quvvatlash 
maqsadida amalga oshiriladi. 

«Svop» foizli operatsiyalarida bitim tomonlaridan birining qat‘iy belgilangan 
stavka bo‘yicha to‘lovlar olish evaziga boshqa tomonga o‘sishi yoki pasayishi 
mumkin bo‘lgan LIBOR stavkasi bo‘yicha foizlar to‘lash majburiyati ko‘zda 
tutiladi. Ssuda kapitallari bozorida kon‘yunkturani aniqroq bashorat qilgan bitim 
qatnashchisi yutib chiqadi. 

Ko‘p hollarda «svop» operatsiyalari oltin bilan o‘tkaziladi. Bu holatda 
qimmatbaho metall belgilangan muddatda uni qayta sotib olish shartlarida, biroq 
o‘rtacha foiz stavkasini qamrab olgan holda «spot» shartlarida sotiladi. «Svop» 
operatsiyalarini markaziy bank o‘tkazadi, bu unga oltin zaxiralarini amalda 
kamaytirmasdan turib, to‘lov balansi taqchilligini moliyalashtirish uchun kredit 
olishga imkon beradi.