«Ijtimoiy menejment» fanining sillabusi

Joy — 
bu birja a'zosining 
mulkidir. U birja a'zosi birjadan chiqadigan taqdirda sotib yuborilishi yoki ijaraga 
berilishi mumkin. Joyning bahosi Birja qo'mitasi tomonidan belgilanadi, u talab va 
taklifga bog'liq bo'ladi. Masalan, 1991-yil (bahorda) RTXB aksiyalari 2470 ming 
so'mdan (nominali 100 ming so'm), 1991-yil noyabrida 7600 ming so'mdan sotilgan. 
1990-yil Chikago tovar birjasi to'liq a'zosining joyi 406 ming dollarga sotilgan. 
Ushbu birjada 1991-yil to'liq a'zolik joyini 445 ming dollarga sotish, 405 ming 
dollarga sotib olish taklifi tushgan. 
Chet ellarda tovar birjalarida turli a'zolar guruhlari mavjud. Masalan, London 
metall birjasida birja a'zolari ikki guruhga ajratilgan: individuallar (prinsipallar) 
bitimlarni o'z nomidan tuzadi; a'zo-vakillar bitimlarni ularning vakili hisoblangan 
firma yoki kompaniyalar nomidan tuzadi. 
«Tovar birjalari va birja savdosi to'g'risida»gi Qonunga muvofiq O'zbekistonda 
ham ikki xil birja toifalari ko'zda tutilgan: 
-
to'liq a'zolar - birjaning barcha seksiyalarida (bo'lim, bo'linma) birja savdosida 
ishtirok etish huquqiga ega bo'lgan a'zolar; 
-
to'liqsiz a'zolar - mos keluvchi seksiyalarda (bo'lim, bo'linma) va birjaning 
ta'sis hujjatlari va birja seksiyalari (bo'lim, bo'linma) a'zolarining umumiy 
yig'ilishida belgilangan birja savdosida ishtirok etish huquqiga ega bo'lgan a'zolar. 
Birjaga a‘zolikning yana afzalliklari - a‘zo birja boshqaruvida faol ishtirok 
etadi, 
birja 
faoliyati 
tartiblarini 
shakllantiradi 
va 
o‘zgartirib boradi, 
namunaviy(tipovoy) bitimlar shartlarini o‘zgartirishda ishtirok etadi, birjada 
a‘zobo‘lmapganlarga nisbatan ko‘proq va avvalroq so‘nggi axborotlarga ega 
bo‘ladi. 
O‘zbekiston Respublikasining «Birja va birja faoliyati to‘g‘risida» gi 
qonuniga muvofiq birjani ta‘sis etishda quyidagilar ishtirok etishi mumkin emas: 

davlatning oliy va mahalliy xokimiyatlari va boshqarmalari; 

---

62 

belgilangan tartibda litsenziya olgan bank va kredit muassasalari; 

sug‘urta va investitsiya kompaniyalari hamda fondlari; 

ijtimoiy, diniy va hayriya tashkilotlari hamda fondlari; 

qonunchilikka muvofiq tijorat faoliyati yuritishi mumkin bo‘lmagan 
jismoniy shaxslar. 
Birjani boshqarish uning institutsional strukturasi bilan belgilanadi, bu struktura 
quyidagi chizma yordamida ifodalanishi mumkin.