Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

Ferawa (Paraw)
, 
şu ýerdäki dagyň 
Partaw, 
Paraw obasyndaky gadymy mawzoleýiň 
Parawbibi
, Gyzylarbat gumundaky guýynyň 
Par
diýen atlarynda 
par
diýen etnonime duş gelýäris. Şu raýonyň 
Purnuwar
obasynyň ady hem 
aslynda Parnwart bolup, ol “parlaryň galasy” diýen manyny aňladypdyr. 
Bu adyň 
parn
böleginiň yzyndaky –n, ähtimal, köplük goşulmasy 
bolmaga çemeli, wart sözi bolsa hindi-ýewropa diller toparynda kert 
(Stepanakert), 
gorod, grad 
(Petrograd, Leningrad, Nowgorod) sözleri 
bilen asyldaş bolup, “şäher”, “gala” ýaly manylary aňladýar. Halaç 
raýonyndaky 
Pelwert
obasynyň adynda
 wert/wart
sözi gadymy 
görnüşini saklapdyr. Ýeri gelende aýtsak, Pelwert diýen adyň taryhy 
çeşmelerde duş gelýän 
Parwart
görnüşi Halaç etraplarynda-da parlaryň 
ýaşandygyna güwä geçýär. Bu atda 
parn
diýen etnonimiň yzyndaky
-n
goşulmasynyň düşüp galandygyny hasap etmesek, Perwart diýen oba 
hut Purnuwar—Parnwart diýen obanyň gadymy atdaşydyr, bu atlaryň 
manysy, olary emele getiren diller hem birdir.
Par
sözüniň gelip çykyşy baradaky ikinji çakalamnyň tarapdary 
garagalpak alymy D. Aýtmuratow bolup, ol bu sözi gadymy 
awar/war 
diýen halkyň adyna syrykdyrýar we onuň manysyny “depesinde gulpak 
goýýanlar” diýip düşündirýär (
war
sözüniň manysy barada 
Burkaz, 
warkaz, gerkez, çerkez
diýen makala serediň).
Sözümiziň ahyrynda, 
par-parn
diýen gadymy etnonimiň nohurlaryň 
parraş
, alilileriň 
parhaýly
tireleriniň atlarynda-da duş gelýändigini 
belleýäris.
PARSY
Ata, gökleň we ýomut taýapalrynyň düzüminde parsy diýen 
tireler bolup, olar türkmen halkynyň parslar bilen eden gadymy 
gatnaşyklaryndan habar berýärler. Irki eýýamlardan başlap, hut ýaňy-
ýakynlara çenli türkmenler öz goňşusy bolan parslar bilen durmuşyň 
ähli ugurlary boýunça ýakyn aragatnaşyk saklapdyrlar, ençene türkmen 
tire-taýpalarynyň parslaryň düzümine siňşi ýaly, parslaryň esasy bölegi 
hem türkmenlere goşulyşyp gidipdirler. Türkmen dilinde pars sözleriniň 

---

181
köpdügi ol ýygy gatnaşykdan habar berýär. Aşgabat şäherinde, Kaka, 
Tejen, Sarahs raýonlarynda öz ene dilini ýitirmedik, emma türkmen 
dilini öz ene dili hasap edýän parslaryň esli mukdary ýaşaýar.
PENJIWAR
Salyrlaryň we saryklaryň penjiwar atly tireleriniň ady tire wekilleriniň 
gadymy käri, ýagny olaryň Murgap derýasynyň ýakasyndaky gatlalara 
garawullyk etmegi bilen baglanyşykly ýüze çykypdyr. Joşup gelen 
suwuň ýykmagyndan ýa-da ýagynyň hyýanatyndan goramak üçin, bu 
etrapdaky gatlalara garawul goýlupdyr. Meselem, hut geçen asyrda-da 
Gowşutbent gatlasyny 200 öýli garawul gorapdyr. Olara penjiwarlar 
diýlipdir. Penjiwar sözi parslaryň