Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

NEFERE
Maşryklaryň nefere tiresiniň ady 
nefer
(“adam”) diýen pars sözünden 
emele gelipdir (adyň yzyndaky –e at ýasaýjy pars goşulmasydyr). 
Parsça-orusça uly sözlügiň awtory B.W. Miller Parsystanda ýaşaýan 
500 öýli türki nefer diýen etnik adyň dakylandygyny belleýär. Ähtimal, 
maşryklaryň bu tiresi şol taýpadan gaýdýan bolsa gerek.
NOGAÝ
Täjigistanyň Şährituz raýonynda ýaşaýan hatap türkmenleriniň bir 
tiresine nogaýlar diýilýär. 
Nogaý
—türki halk bolup, ol Demirgazyk 
Kawakazda, Wolganyňp aşak akymynda we Dagystan ASSR-inde 
ýaşaýar. Bu halk maňgytlardan (ak maňgytlardan) giçki orta asyrlarda 
döräpdir. Oňa Altyn Orda hanlarynyň biri Nogaý hanyň ady dakylypdyr 
(nogaý-mingol dilinde “it” diýmekdir. Türkmen adam atlary bolan 
Itbaý, güjük, Köpek sözleri bilen deňeşdiriň). Maňgyşlak türkmenleri 
bilen ýakyn aralykda ýaşamagy, özleriniň hem göçme halklygy, ýaşaýyş 
şertleriniň meňzeşligi, dini ygtykadynyň birligi (nogaýlar yslam dininiň 
sünni mezhebine uýýarlar) nogaýlaryň we türkmenleriň has ysnyşmagyna 
getiripdir. Stawropol we Astrahan türkmenleri nogaýlar bilen gatyşyp 

---

170
ýaşaýarlar, bularyň arasynda maşgala aragtanşyklary irden bäri dowam 
edýär. Nogaý diýen türkmen tiresi şeýle aragatnaşygyň miwesidir. Ýeri 
gelende aýtsak, nogaýlarda hem türkmen atly tireler we adam atlary 
rowaçdyr.
NOHURLY
Köpetdagyň Nohur diýen gözel we suwly jülgesinde ýaşaýan 
ekerançy taýpalaryň biri bolan nohurlylara olaryň ýurdunyň ady 
dakylypdyr: “Nohur jülgesinde ýaşaýanlar”, “nohurlylar”. Nohur sözi 
aslynda araplardan (ýa mongollardan) pars diline geçen söz bolup, ol 
“derýa”, “akym ugry”, “suwly ýer” diýen manylary aňladýar. Nohur 
jülgesinde-de çeşme köp.
OWŞAR
Taryhy çeşmelerde 
awşar, afşar
görnüşlerinde duş gelýän bu etnik 
topar gadymy oguz-türkmen taýpalarynyň biri bolup, Mahmyt Kaşgary 
we Salar Baba ony 24 taýpanyň 6-njysy, Reşideddin, Ýazyjy-ogly we 
Abylgazy hem 9-njysy hasaplaýarlar. Salar Baba Owşary Oguz hanyň 
ogly Aýhanyň ikinji perzendi diýse, agzalan alymlaryň beýlekileri ony 
Ýyldyzhanyň birinji ogly diýip görkezýärler. Adyň manysy barada 
olaryň pikiri şeýle: “çewik (çalasyn) we wagşy haýwan awyna höwesli” 
(Reşideddin), “çustu çalak (çalasyn) we awa, janawara, guşa höwesli” 
(Ýazyjy-ogly), “çalak”, ähtimal, “çalasyn” (Salar Baba), “işni ýyldam 
işlegçi” (Abylgazy).
Abraýly çeşmelerde bu adyň etimologiýasy barada ýokarda ýatlanan 
pikirleriň tersine, biz ony düýbünden başga hili düşündirmekçi: