Ўзбекистон Республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Тарих факультети Ижтимоий фанлар кафедраси

2-Мавзу: Ижтимоий иш тарихи ва назарияси фанининг тадқиқот 
объекти ва предмети. Ижтимоий иш тарихи ва назарияси фанининг 
тарихий тараққиёти.
Режа:
1.
 
Ижтимоий иш фанининг тадқиқот объекти ва предмети. 
2.
 
Ижтимоий иш - касб фаолият тури сифатида.
3.
 
Ўзбекистон жамиятида замонавий ривожланиш босқичида 
ижтимоий иш муаммоларининг долзарблиги. 
4.
 
Ижтимоий иш назариясининг асосий типлари: психологик, 
ижтимоий, комплекс, мумтоз ва замонавий. 
5.
 
 
Таянч атамалар 
ижтимоий иш, ижтимоий таъминот, ижтимоий ходим, филантроп 
жамиятлар, ижтимоий тизим, тарихий тараққиёт. 
Фаолиятнинг эътироф этилган тури сифатида ижтимоий иш хусусиятини 
чуқурроқ тушуниш учунуни яқин алоқада бўлган элементларнинг бутун 
тизими сифатида қараш зарур. Жамиятга бундай ёндашиш тизимли ёндашиш 
деб аталади. Жамиятни ташкил этадиган элементлар ўртасидаги тартибли 
ўзаро алоқа тизимли ёндашувнинг асосий тушунчаси ҳисобланади. Тизимли 
таҳлилда, 
биринчи 
навбатда, 
ижтимоий 
саъй-ҳаракатлар 
барча 
элементларнинг ҳаракатларини ягона, яхлит тарзда интеграциялаш ва 
мувофиқлаштириш имкониятларига эътибор берилади. Тизимнинг ҳар бир 
элементи зарурҳисобланади ва бир-бири билан алоқада бўлади
. 
Ижтимоийтизим - бу яхлит ҳодиса
. Одамлар, уларнинг алоқалари, 
муносабатлари 
ва 
ўзаро 
ҳамкорлиги 
унинг 
асосий 
элементи 
ҳисобланади.Ижтимоий ўзаро муносабатларнинг ўзига хослиги кишиларнинг 

---

бир-бирларига таъсирини ифодалашдан иборат. Ижтимоий муносабатлар 
жараёнида бир кишининг онги, қизиқишлари, хулқи бошқа кишига таъсир 
қилади ва аксинча бўлиши мумкин, яъни бошқа индивид ҳам ҳудди шундай 
таъсир ўтказиши юз беради. Шу билан бирга инсонга ва у яшаётган муҳитга 
хос бўлган қимматли жиҳатлар ва белгилар тизимини аниқламай туриб, 
унинг хулк-атворини тўғри тушуниш мумкин эмас. Инсоннинг ҳар қандай 
эҳтиёжи, бу биологик ёки маънавий эҳтиёж бўладими, жамиятда қабул 
қилинган маданий меъёрлар ва стандартларнинг у томонидан ўзлаштириб 
олиниши натижаси ҳисобланади. Ижтимоий тизимнинг барча таркибий 
қисмлари ҳисобга олинмаса, унинг таҳлили тўлиқ бўлмайди. Ижтимоий иш 
ўзида яхлит, очиқ тизимни ифодалайди. Очиқ тизим сифатида ижтимоий иш 
жамиятнинг бошқа тизимлари - иқтисодий, сиёсий, маданий тизимлар билан 
мустаҳкам ҳамкорлик қилади, ахборот айирбошлайди. Ижтимоий иш 
тизимининг динамик хусусияти у ёки бу маданийтарихий шароитларда 
ривожланиш жараёни хусусиятлари билан боғлиқ, статистик хусусияти эса 
унинг тузилмасини ва даражаларини белгилаб беради
4
. 
Ижтимоий ишда тизимли ёндашувни қўллаш тўрт кетма-кет босқични ўз 
ичига олади. Биринчи босқичда тизимли ёндаув соҳаси белгилаб олинади. 
Иккинчи босқичда зарур тадқиқотлар (тизимли-тузилмавий таҳлил) олиб 
борилади. Учинчи босқичда муайян ижтимоий муаммоларнинг кўп 
вариантли 
ечимлари - ижтимоий муносабатлар ва ижтимоий хавф-хатар типи, 
ижтимоий 
девиациялар хусусияти ишлаб чиқилади, ижтимоий иш соҳасидаги ҳар бир 
вазифани ҳал қилишнинг мақбул варианти аниқланади. тўртинчи босқичда 
замонавий технологиялар ва хусусий методлар ёрдамида ижтимоий иш 
соҳасидаги вазифалар комплексининг аниқ ечими ҳал қилинади. 
Хорижий адабиётларда ижтимоий ишга тизимли ёндашиш етакчи ўринни 
эгаллайди. Жумладан, Американинг «Ижтимоий иш энциклопедияси»да 
тизим тушунчасига алоҳида тушунтириш берилади: «