Rivojlantirish instituti

4 .2 . J ih o z la r n i t a ’m irla sh u su llari
M a s h i n a la r n i t a ’m ir la s h n i tas h k il qilish m a ’lu m d a r a ja d a
ta ‘mirlash usullariga b o g ‘liq. Jihozlarni t a ’mirlash paytida quyidagi 
t a ’mirlash usullari q o ‘llaniladi:
50

---

— individual t a ’m irlash usuli;
— uzelli t a ’m irlash usuli;
— stendli t a ’mirlash usuli.
In d ivid u a l t a ’m irlash usulida
m as h in a n i qism larga ajratishda 
yechib olingan d e ta lla r t a ’m ir la n g a n d a n s o ‘ng shu m ash in a n in g
o ‘ziga o ‘rnatiladi. A lm ashtirishni talab qiladigan va ishga yaroqsiz 
uzel va d e ta lla r b u n d a n m ustasno.
Individual t a ’m irlash usuli q a to r kam chiliklarga ega b o ‘lib, 
ularga quyidagilar kiradi:
— jih o z n in g bo sh q a usulda t a ’m irlash vaqtiga n isb a ta n k o ‘p 
turib qolishi;
— t a ’m irlash narxining yuqoriligi;
— t a ’mirlash ishlarida yuqori malakali ishchilarga b o ‘lgan talab;
— t a ’m irlash ishlarini m exanizatsiyalashtirish im koniyatining 
cheklanganligi.
Kamchiliklardan yana biri - t a ’mirlash guruhiga t a ’mirlanadigan 
yoki in d iv id u a l t a r t i b d a t a y y o r l a n a d i g a n d e t a l l a r n i m e x a n ik
u sta x o n a lard a n keltirilishini kutib turishga t o ‘g ‘ri keladi.
T a ’mirlashning individual usuli yengil sanoat korxonalarida kam
q o ‘llaniladi.
Uzelli ta ’mirlash usuli.
T a ’mirlashning uzelli usulida m ashinadan 
yechib olingan asosiy uzel va detallar o ‘m iga old in d a n tayyorlangan 
yoki t a ’mirlangan uzel va detallar o ‘matiladi. Yechib olingan uzellar 
esa m axsus ustaxonalarga navlarga ajratish va t a ’m irlash u c h u n
yuboriladi. Uzelli t a ’m irlash usulida individual t a ’m irlash usuliga 
q a ra g a n d a t o ‘xtab qolishlar k am b o ‘ladi, t a ’m irla sh n in g tannarxi 
va m e h n a t hajm i kam b o i a d i , sifati esa y uqori b o ‘ladi.
Uzelli t a ’m irlash usulining afzalliklari quyidagilardan iborat:
— detal va uzellarning y o ‘qligi tufayli t a ’m irlash g u ru h i turib 
qolm aydi;
— detallarni t a ’m irlash va tayyorlash q ism a n o ‘zaro alm ashi- 
nuvchanlik tam oyilida o ‘z vaqtida amalga oshiriladi;
— t a ’mirlash ishlarini bajarishda yuqori m alakali ishchilar talab 
qilinm aydi;
— t a ’m irlash ishlarini m exanizatsiyalashtirish im koniyati b o r 
va hokazo.
Uzelli ta ’mirlash usuli korxonaning barcha ta ’mirlash xizmati ishini 
aniq rejalashtirish va yaxshi tashkil etish imkonini beradi, jumladan:
— t a ’m irlash guruhi a ’zolarini m aq sa d g a m uvofiq ravishda, 
b aravar va m aksim al d a rajada ish bilan t a ’m in lash n i tashkil qilish;
51

---

— ilg‘o r texnikani keng q o ‘llab, kom pleks t a ’m irlash ishlari 
u c h u n tiplashtirilgan texnologiyani q o ‘llash;
- uzel va detallarning o ‘zaro alm ashinuvchanligi va konstruktiv 
0
‘lcham larini saqlab qolish.
M a s h in a la r n in g t a ’m irla sh g a t u rib qolish vaqti k a m a y ish i 
natijasida jih o z n in g ishlash vaqti va korx o n an in g ishlab c hiqarish 
q u w a t i o ‘sadi. M ash in a n i t a ’mirlash davomiyligi quyidagilar bilan 
a n iq l a n a d i : m a s h i n a n i q is m la r g a a jra tis h ; y u v ish ; d e ta l la r n i
n a vla rga va y a r o q l i - y a r o q s i z g a a jra tis h ; t a ’m ir la s h b rig a d a si 
t o m o n id a n m ex a n iz m , uzel va de tallarni t a ’m irlash; m ashinani, 
uzel va m e x a n iz m la r n i y ig ‘ish; m a s h in a n i sozlash va sinash; 
a n iqlangan nosozliklarni b a rta ra f etish va m ash in a n i ishlatishga 
topshirishga sarflangan vaqt. Barcha ko ‘rsatib o ‘tilgan ishlar ketm a- 
ket (10 -ra sm , 
a)
parallel (10 -ra sm , 
b)
va aralash (10-ra sm , 
d)
usullarda bajariladi. 10-rasmdagi 
Z2, 
tv
... kesm alar ishlarning 
alohida turlariga sarflangan vaqtni bildiradi. R a s m d a n k o ‘rinib 
turibdiki, t a ’m irla sh n in g u m u m i y davomiyligi 
T
ishlar k e tm a -
ket bajarilganda katta, parallel bajarilganda esa kichik b o ‘ladi.
ts
te
, t7 I