Rivojlantirish instituti

Mikroqirqilish. 
Q a ttiq abraziv zarralar yoki yeyilish m ahsullari 
sirtga a n c h a c h u q u r botib kirganda detal m aterialining m ikroqir- 
qilishi natijasida m ikroqirindi hosil b o ‘lishi m u m k in . Ishqalanish 
va yeyilishda m ikroqirqilish kam sodir b o ‘ladi, c h u n k i am aldagi 
y u k la n is h la rd a b o tib q irq ish c h u q u rlig i b u n in g u c h u n yetarli 
b o ‘lmaydi.
18

---

Is h q a la n u v c h i sirtda 
p a y d o b o ‘lgan z a rr a la r sirp a n g a n id a
m aterialni h a r t o m o n g a siljitib va k o ‘tarib u n i tirnaydi. Botgan 
z arra o ‘z a ro t a ’sirlashish jo y id a n c h iq q a n d a , m a y d a la n g a n d a , 
i s h q a l a n i s h s o h a s i d a n c h i q i b k e t g a n d a t i r n a l i s h t o ‘x ta y d i. 
Ishqalanuvchi sirtlarda bir jo y n in g q a y ta -q a y ta va bir xil jadallik 
bilan tirnalishi k a m d a n ka m h o lla rd a r o ‘y beradi. K o ‘p in c h a
navbatdagi q ayishqoq deform atsiya h u d u d i ilgari hosil b o ‘lgan 
tirnalish izini yopib ketadi. Ishqalanuvchi sirt sirpanish y o ‘nalishiga 
deyarli parallel joylashgan izlar bilan q o p la n a d i, b u izlar k o ‘p 
m a r t a q a y is h q o q d e f o r m a t s iy a l a n g a n va p a r c h a l a n g a n , y a ’ni 
q ayishqoq de form atsiyalanish xususiyatini y o ‘q o tg an m ate ria lda
joylashadi. Bu yerga yuklanish tush g a n d a , oson g in a d a rz lar paydo 
b o ‘ladi. Bu darzlar katta la sh g a n d a m aterial q a tla m la n ib k o ‘chadi.
R avshanki, faqat sirpanuvchi zarralargina e m a s, balki d u m a -
lovchi zarralar h a m sirtni tirnashi m u m k in . Botib kirgan zarra 
h a ra k a tla n g a n d a a shyoning q attiq tashkil etuvchisiga tiralib bir 
t o m o n g a o g ‘ishi m u m k in . S hu sababli sirtdagi tirnalish y o ‘nalishi 
d e ta in in g h a ra k a t y o ‘nalishiga a n iq m o s kelmasligi m u m k in .