Biogeografiya kk

Avtoxtonlar-jergilikli tu’rler bolıp iri taksonomiyalıq gruppag’a iye tu’rler. Migrantlar-
basqa jererden kelgen tu’rler. 
Organizmlerdin’ geografiyalıq tarqalıwın tu’sindiriwshi birinshi teoriya «qurıqlıqtın’ 
ko’piri» teoriyası. Bul teoriyada burın ha’r qıylı kontinentler birigip turg’an, sonın’ ushın ha’zirgi 
organizmler uqsas bolg’an. Mısalı, 
Đ
ndostan, Shrilanka, Madagaskar ha’m Afrika burın birigip 
Lemuriya materigin du’zgen. Batıs Afrika ha’m Qubla Amerikanın’ florası birigip Qubla 
Atlantida materigin du’zgen. Evropa ha’m Arqa Amerika birigip Arqa Atlantida, Arqa Amerika 
ha’m Shıg’ıs Aziya birigip - Beringiya materigin du’zgen. Biraq ha’zirgi geologiyalıq pozitsiyada 
tek keyingi mısal tastıyıqlang’an. Bul teoriya okean tu’bi du’zilisin tekseriw tiykarında 
da’lillengen. Bul teoriyanın’ ornına keyin fiksizm teoriyası (kontinentlerdin’ turaqlılıg’ı) keldi. 
Ha’zirgi okean basseynleri ha’m materikler kembriyge deyin payda bolg’an deydi. Biraq bul 
teoriya areallardın’ bo’lekleniwin tu’sindirip bere almaydı. 

---

33 
Biogeograflardın’ dıqqatın XIX a’sir basında nemets alımı A.Vegener islep shıqqan 
«Materiklerdin’ ha’reketi» teoriyası awdaradı. Bul teoriyada materik bo’lekleri jerdin’ qalın’ 
qatlamında ıg’ıp ju’rip keyin paleozoyda bir qurıqlıq-Pangeyag’a birigedi. Son’ olda bo’leklerge 
bo’linedi, ha’zirgige uqsap (yura da’wirinde). Bul teoriya ko’pshilik biogeografiyalıq faktorlardı 
ha’m o’simlik, haywanlardın’ tarqalıwın jaqsı tu’sindiredi. Biraq hesh qaysı geologiyalıq teoriya 
qabıl etilmeydi. Ha’zirgi waqıtta biogeograflar «plitalardın’ tektonikası» teoriyasında (taza 
global teoriya) o’z sheshimin taptı.
Tapsırma ha’m sorawlar. 
1. Jerde tirishilik 1-ret qay jerde ha’m qashan payda boldıW 
2. Qaysı erada o’simlikler qurıqlıqqa shıg’a basladıW 
3. O’simlik ha’m haywanlardın’ kelip shıg’ıw ha’m rawajlanıwın eralar ha’m da’wirler 
boyınsha tu’sindirip berin’.