O'zbek iston respublikasi oliy V a o'rta m a X s u s ta'lim vazirligi

16. SUT EM IZUVCH ILAR (M AMMALIA) SIN FI
Sut em izuvchilar umurtqalilar orasida en g yuksak rivojlangan
hayvonlar hisoblanadi. Sut emizuvchilarning terisi jun bilan qoplangan,
teri bezlari rivojlangan, bolasini sut bilan boqadi.
Sut emizuvchilarning markaziy nerv sistemasi, ayniqsa bosh miyasi
va sezgi organlaridan hid bilish, ko'rish hamda eshitish organlari yaxshi
rivojlangan. Tashqi quloq va quloq suprasi bor. O'rta quloq bo'shlig'ida
uchta uzangi, sandon va bolg'acha kabi eshituv suyakchalar joylashgan.
K o'pchilik sut em izuvchilarning tishlari ixtisoslashgan, bosh miya
yarimshariari po'stlog'ida juda ko'p burmalar bo'ladi. Sut emizuvchilar
ham qushlar kabi yuragi to'rt kamerali hayvonlar, eng tuban tuzilgan
sut emizuvchilardan boshqa barcha sutem izuvchilar tirik bola tug'adi.
Embrioni ona qom ida rivojlanadi.
16.1. S u t e m iz u v c h ila r n in g tu z ilis h i
Sut emizuvchlar tuzilishi quyon misolida ko'rib chiqiladi (39 —rasm).
T erisi. 
Terisi hamma umurtqalilardagi singari tashqi epiderm is va
ichki chin teridan iborat. Jun shakli va vazifasiga ko'ra tivit, qil va
v ib r issa la r g a b o 'lin a d i. K o 'p c h ilik su t e m iz u v c h ila r n in g jun
qoplag'ichlarining asosini kalta, mayin tivit tashkil qiladi. Tivitlar orasida
uzun va yo'g'on hamda qattiq qillar joylashadi. Tuproq ichida yashovchi
krotlarda faqat tivit bo'ladi. Bug'u, to'ng'iz va tyulenlarda aksincha,
jun qoplam i asosan qillardan iborat. Tipratikon va jayralam ing qillari
o'zgarib, tikonga aylangan. Vibrissalar qo'shim cha tuyg'u vazifasini
bajaradi va k o 'p in c h a h a y v o n la rn in g bosh qism ida jo y la sh a d i.
Tangachalar ham epidermisining shox hosilalari hisoblanadi. Tangachalar