Iqtisodchilarga ehtimollar nazariyasi va matematik statistikani amaliy-kasbiy

International Conference on Developments in Education 
Hosted from Amsterdam, Netherlands 
https
: 
econferencezone.org April 30
th
 2022 
316 
𝑥̅
𝑇
=
150 + 152 + 154 + ⋯ + 165
30
= 159
𝑦̅
𝑇
=
120 + 130 + 154 + ⋯ + 152
30
= 159
O’rtacha foyda bir xil ekan. Endi o’rtacha kvadratik chetlanishni hisoblaymiz. Uning uchun 
avval tanlanma dispersiyalarini hisoblaymiz: 
𝐷
𝑥
=
(150 − 159)
2
+ (152 − 159)
2
+ ⋯ + (165 − 159)
2
30
= 348,8
𝐷
𝑦
=
(120 − 159)
2
+ (130 − 159)
2
+ ⋯ + (152 − 159)
2
30
= 6807,1
𝜎
𝑥
= √𝐷
𝑥
= 18,7
𝜎
𝑦
= √𝐷
𝑦
= 82,5
Variatsiya koeffitsiyentini ham hisoblashimiz mumkin: 
𝑣
𝑥
=
𝜎
𝑥
𝑥̅
𝑇
∙ 100% = 11,76%
𝑣
𝑦
=
𝜎
𝑦
𝑦̅
𝑇
∙ 100% = 51,89%
Demak, “To’xtaniyoz ota” firmasi mahsulotlari “Sharshara” firmasi mahsulotlariga qaraganda 
stabilroq foyda keltirar ekan. Shuning uchun “To’xtaniyoz ota” firmasi mahsulotlari bilan 
savdo qilishni davom ettirgani ma’qul. 
Biz muammoli amaliy-kasbiy masalalar yechishni uchta bosqichda bajarish mumkin deb 
hisoblaymiz: 
1-bosqich. Bu bosqichda berilgan masalaning sharti va xulosasi ajratib olinadi, mazmun va 
mohiyati oydinlashtiriladi. Nimalarni topish lozimligi aniqlanadi, masalaning sharti va xulosasi 
alohida ajratib olingach, aniq amaliy faoliyat belgilab olinadi. Shunday soʼng masala 
matematik shaklga keltiriladi.
2-bosqich. Bu bosqich rejalashtirishga qaratilgan boʼlib masalani yechish usuli tanlanadi. Uni 
qoʼllash uchun qanday qoʼshimcha maʼlumotlar zarurligi aniqlanadi, yechish rejasi aniqlanadi 
va bosqichma-bosqich amalga oshiriladi. Bu bosqichda masalani yechish uchun berilgan 
maʼlumotlar yetarli boʼlsa, uni yechish usuli tanlanadi. Аgar maʼlumotlar yetarli boʼlmasa, 
qanday qoʼshimcha maʼlumotlar zarurligi aniqlanib, keyin yechish rejasi tuziladi. Shu asosida 
toʼgʼri yechimga bosqichma-bosqich yaqinlashib borishadi. 
3-bosqich. Bu bosqichda masala koʼzlangan reja asosida yechiladi, xatolar aniqlanadi va 
toʼgʼriladi hamda yechimi bevosita tekshiriladi. Bu bosqichda talabalar tajriba, amaliyot 
asosida kasbiy masalalarning mohiyati, ehtimoliy-statistik usullarning ahamiyatini tushunib 
yetadilar. 
Albatta, barcha tipdagi masalalarni yechish davomida talabalar maʼlum xossalarni, 
teoremalarni va ularning natijalarini qoʼllay olish, turli usullardan foydalana olishni bilish zarur 
boʼladi. 
Masalalarni yechishda quyidagilarga eʼtibor berish lozim: 
-ehtimollar nazariyasi va matematik statistikaning asosiy tushunchalari, taʼriflari, xossalari va 
formulalarini yaxshi bilish va yodda tutishi; 
-masalalarni yechishda oʼz foliyatini rejalashtira olishi va masalani qanday matematik 
tushunchalar orqali yechish mumkinligini aniqlay olishi; 
-berilgan masalaning tub mohiyatini tushunib yetishi. 
Yuqorida keltirilgan metodik tavsiyalar amaliy kasbiy-masalalarni yechish jarayonining barcha 
bosqichlarida: masala mohiyatini tushunish va zaruriy amaliy harakatlarni olib borish, 
rejalashtirish, masalani yechish va tekshirishda qoʼllanilishi maqsadga muvofiq. 

---