Samarqand davlat universiteti turaev b. X., Nizamov a. N

Keynschilik
- J.M.Keynsning fikrlarini ilgari suruvchi yo„nalish, uch oqimi 
mavjud: 1. O„ng oqim - o„ta reaksion oqim, qurollanish tarafdori, tartibga solish 
takliflari bor. Germaniya va Italiyada keng tarqalgan; 2. Liberal oqim - 
monopoliya manfaatlarini himoya qiluvchi va qurollanishni inkor yetuvchi oqim. 
Uning asosiy vakili Jenni Robinson xonim, bu oqimda kasaba uyushmalariga keng 
o„rin berilgan. Fransiyada «dirijizm» (dirijer so„zidan olingan) nazariyasi vujudga 
kelgan; 3. Yangi keynschilik, keyinroq ortodoksal keynschilik - J.M.Keynsning 
qoidalari to„la qabul qilingan holda A.Xansen tomonidan stagnasiya nazariyasi 
bilan to„ldiriladi. A.Xansen va K.Klark multiplikator prinsipini 
akselerator
prinsipi bilan to„ldirdilar, indusirlangan investisiya tushunchasini kiritdilar. 
Imperativ
(zaruriy) va 
Indikativ
(taklif majburiy yemas) rejalashtirishlardan 
foydalanish mumkinligi aytiladi (Fransiya va bir qancha mamlakatlarda keng 
tarqalgan). Asosiy vakillari fransiyalik G.Ardan, G.Mendes-Frans, F.Perru, 
S.Xarrislardir. Yangi keynschilik o„rniga postkeynschilik vujudga keldi, uning 
vakillari J.Robinson, N.Kaldor, P.Sraffa (Angliya), L.Yeyxner, .Vayntraub 
(AQSh); bu oqimda o„sish va taqsimot markaziy deb hisoblanadi. Iqtisodni 
tartibga solish mexanizmini yanada takomillashtirish taklif yetiladi. 
Multiplikator 
- 
ko„paytiruvchi; 
iqtisodiyot ta‟limotlarida ma‟lum 
bog„lanishlarni o„rganishda, multiplikasiya yeffekti bor joylarda qo„llaniladi. 
Masalan, Keyns ta‟limoti bo„yicha qo„yilgan investisiya va daromadlar o„rtasidagi 
bog„lanishni ko„rsatuvchi koyeffisiyent. 
Akselerator-multiplikatorga teskari bo„lgan koyeffisiyent bo„lib, milliy 
daromad o„sishining investisiya o„suviga ta‟sirini ko„rsatadi (neokeynschilar 
qo„llagan).
Yangi klassik (neoklassik) yo„nalish 
- Farb iqtisodiy adabiyotida «Yangi 
klassik yekonomiks» deb ataladi va bu yo„nalish asosida marjinalizm g„oyalari 
yotadi. Buyuk ingliz iqtisodchisi A.Marshall (1842-1894) nomi bilan bog„liq. Shu 
davrda «Siyosiy iqtisod» o„rniga mafkurasiz «Yekonomiks» matni paydo bo„ldi. 
Unda sof yerkin bozor iqtisodiyoti targ„ib yetiladi, davlatning roli imkoni boricha 
kam bo„lmog„i kerak. Bu yo„nalishda liberalizm va neoliberalizm oqimlari 

---

256 
mavjud. Amerika monetarizmi - M.Fridman (1912, AQSh) o„zining «Kapitalizm 
va yerkinlik» (1960) kitobida «yerkin ishbilarmonlik»ni himoya qiladi. «Ozodlik 
yo„lida qurbon berish»ni va «tabiiy ishsizlik»ni qo„llab-quvvatlaydi, davlat 
tomonidan beriladigan yordamga qarshi chiqadi, iqtisodiyotni to„g„ri pul siyosati 
bilan (davlat kam aralashadi) tartibga solish tarafdori. Bu oqim g„oyalari Rossiya 
Federasiyasi iqtisodiyotida qo„llanilmoqda. 
«Marshall xochi» - talab va taklif yegri chiziqlarining kesishganligini 
ko„rsatadi; kesishgan nuqta ularning muvozanatini hamda turg„un bahoni 
ko„rsatadi.