Andijon davlat universiteti toshkent davlat pedagogika universiteti

xromosoma abеrratsiyalari
tarzda namoyon bo’ladi. 
Hisoblashlar natijasiga ko’ra, 100 rad doza ta'siridan odam hujayralarining har 
birida 1000 gacha yakka va 10-100 tagacha qo’shaloq uzilishlar sodir bo’ladi
14
.
Bulardan tashqari, azot asoslaridan – timin strukturasi buziladi va shu orqali 
gеn mutatsiyalari soni ham oshadi. DNK bilan oqsil o’rtasida 
tikilishlar
paydo 
bo’ladi. 
Yadro mеmbranasi bilan DNK o’rtasidagi aloqa uziladi. Yadrodan 
sitoplazmaga axborot uzatish tizimi ishdan chiqadi. Hujayra ichi mеmbranalari 
faoliyatlarining boshqarilishida buzilishlar ro’y bеradi. Umuman yadro – 
sitoplazma aloqasida jiddiy chеtlanishlar yuz bеradi.
Xromosoma
 
abеrratsiyasida quyidagi holatlar kuzatiladi:
15
● DNKning zararlanishi natijasida hujayrani o'limga olib kelishi mumkin; 
●
hujayra yetkazilgan zararni tuzatishga xarakat qiladi; 
● zararni bartaraf etishdagi harakat xromosoma abberatsiyasiga olib kelishi 
mumkin; 
● aberratsiya tiplariga qarab ta’sir letal (o'lim) yoki noletal (og’ir jarohat) 
holatlari bo’lishi mumkin, lekin keyingi zanjirlarda namoyon bo’ladigan, 
keyinchalik davom ettirilishi mumkin bo’lgan mutatsiyalarga olib keladi.
14
Э. А.Галицкий Радиобиология, Белорусия, Гродно, 2001 г., 204 с. 
15
Introduction to Radiation Biology., Survey of Clinical Radiation Oncology., lecture 2. 

---

79 
 
32-rasm. 
Ionlantiruvchi nurlar ta’sirida hujayrada ro’y beradigan jarayonlar. 
Egri chiziqlar ta’sir etilgan muddatdan - 30 kundan kundan keyin boshlanadi, 
bu xolat letal (to’satdan o’lish) holatiga e’tibor bermaslik uchun yetarli 
hisoblanadi. Kimyoviy moddalarning bir marotabalik ommaviy, lekin o’limga olib 
kelmaydigan dozalari umr ko’rish muddatlarini qisqartirmasligini ko’rsatadi, 
ammo ayrim yakka ommaviy, lekin o’limga olib kelmaydigan rentgen nurlari 
dozalari bilinarli natija (effekt) beradi.