Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi Toshkent davlat oʻzbek tili va adabiyoti universiteti Oʻzbek filologiyasi fakulteti

Kurs ishining umumiy tavsifi.
“Bizning havas qilsa arziydigan buyuk tariximiz bor. Havas qilsa arziydigan
ulug‘ ajdodlarimiz bor. Havas qilsa arziydigan beqiyos boyliklarimiz bor. Va men
ishonaman, Xudo xohlasa, havas qilsa arziydigan buyuk kelajagimiz ham albatta
bo‘ladi”
1
.
“ Bizning farzandlarimiz bizdan ko‘ra kuchli, bilimli, dono va albatta baxtli
bo‘lishlari shart”
2
. Bu yurak tubidan hayqirib chiqqan soʻzlarga mos farzand,
kelajak avlod boʻlib havas qilsa arziydigan buyuk kelajakni yaratish biz
yoshlarning qoʻlimizda.
Hozirda shu buyuk kelajak egalari bo‘lmish yoshlarga qo‘ldan kelgancha
davlatimiz tomonidan yetarlicha shart-sharoitlar yarartilmoqda. Xususan, bizning
sohamiz bo‘lmish tilshunoslikka ham jahon standartlariga javob beradigan
darajada e’tibor qaratilgan.
Til ˗ millat koʻzgusi. Til jamiyatning qay darajada taraqqiy etganligini ko‘rsatib
beruvchi o‘ziga xos ko‘zgu hisoblanadi. Darhaqiqat, faqat mustaqillik tufayligina
o‘zbek tili davlat miqyosidagi tilga, boshqa davlatlar bilan muzokaralarda
qo‘llaniladigan, qonunlar yaratiladigan, ilmiy tadqiqotlar, yoziladigan tilga aylandi.
Zero, yurtboshimiz ta’kidlaganidek, “tilshunoslik sohasdagi ilmiy izlanishlar,
avvalambor, o‘zbek tiliga davlat tili maqomining berilishi va uning qo‘llanish
sohasining ancha kengaytirilgani, xalqaro munosabatlarda ishlatiladigan tillar
qatoriga kiritilishi keyingi yillarning bu boradagi ulkan yutug‘idir”
3
. Istiqlol tufayli
tilshunoslikda tub burilishlar yuzaga keldi. Shu sababdan ham tilimiz,
tilshunosligimiz rivojlanmoqda. Tilimizning ichki imkoniyatlari keng. Bizning
tilimiz boy til. Tilimizda har bir so‘z , har bir shakl o‘z ma’no nozikliklari, badiiyat
1
Mirziyoyev Sh. “Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga quramiz” 2017 65-bet
2
Karimov I.A. “Yuksak ma’naviyat yengilmas kuch” 2008 47-bet
3
Karimov I.A “Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir” 1995. 19-bet

---

5
qirralarini namoyon etadi. Shu jumladan tilimizga xos qoʻshimchalar oʻz
xususiyatlari bilan ajralib turadi. Tilimizda Grammatik kategoriyalarning
oʻrganishi tilimiz yutuqlaridan hisoblanadi. Grammatik kategoriya tilshunos
olimlarimiz tomonidan o‘rganilgan. Olimlar fikriga ko‘ra Grammatik kategoriyalar
quyidagilar
1) Egalik kategoriyasi
2) Kelishik kategoriyasi
3) Son kategoriyasi
4) Daraja kategoriyasi
5) Nisbat kategoriyasi
6) O‘zgalovchi kategoriya
7) Harakat tarzi kategoriyasi
8) Bo‘lishli-bo‘lishsizlik kategoriyasi
9) Kesimlik kategoriyasi
4
4
Sayfullayeva R. va boshqalar “Hozirgi o‘zbek adabiy tili” 2009, 321-bet

---

6