Paskal tilida matematik ifoda va o`zgaruvchilarni tavsiflash

Natija:
MICROSOFT
MICROSOFT OFFICE
MICRO

---

37
6–Mashg’ulot
O’zgaruvchilarning massiv ko’rinishi.
Maqsad: Paskal tilida O’zgaruvchilarning satriy tiplari yozilishi va ularning
qo’llanishini o’rganish, ushbu amallarni bajarish bo’yicha ko’nikma hosil
qilish.
Nazariy material:
Turbo paskal tilida
 const
operatori yordamida faqat o’zgarmas qiymatlarni
berish bilan cheklanish shart emas. Bu operator yordamida belgilarni, so’zlarni va
yacheykalarning manzillarini ham e’lon qilish mumkin, masalan,
Const
Sc=‘$’; {o’zgarmas belgi}
Hc=‘Enter’;{o’zgarmas so’z}
Add=Buxoro;{o’zgarmas manzil}
Ok=true;{mantiqiy o’zgarmas}
Turbo paskal tilida o’zgarmaslarni e’lon qilish paytida ixtiyoriy arifmetik,
mantiqiy va solishtirish amallarini ham bajarish mumkin. Bundan tashqari
ishlatilayotgan ifodalarda elementar funksiyalar ham qatnashishi mumkin:
Const
Min=0;
Max=500;
Interval=max–min+l;
Key=chr(27);
FIag=ptr($0000,$OOfO);
Dasturda hisoblash jarayoni boshlangan paytda xotira yacheykalarida oldingi
hisoblardan hosil bo’lgan qiymatlar bo’lishi mumkin. Bu qiymatlar ishlatilayotgan
o’zgaruvchilarda hosil bo’lishi mumkin. Bunday hollardan ig’ bo’lish maqsadida
Const
operatorida quyidagicha o’zgartirish kiritiladi:
Const
R:
Real 
=1.523;
I:
integer = –10;
Done: Boolean = true;
Bu o’zgartirish natijasida ishlatilayotgan o’zgarmaslar kerakli boshlang’ich
qiymatga ega bo’lgan murakkab o’zgaruvchilarga aylanib qoladi. Umuman olganda
murakkab o’zgaruvchilar yordamida bitta identifikator yordamida bir necha
o’zgaruvchilarni e’lon qilish mumkin. O’zgaruvchilarning bunday ko’rinishlariga
massivlar
deb nom beriladi. Masalan, ko’pincha
{
}
;
,...,
,
,
3
2
1
n
b
b
b
b
b
=
kabi vektor va matritsalar bilan ish ko’riladi. Yuqorida keltirilgan
o’zgaruvchilarda a,
b
identifikatorlari yordamida matritsa yoki vektor elementlari
berilishi zarur bo’ladi. Bu vazifani bajarish uchun TURBO Paskal tilida massiv
tushunchasi kiritiladi. Masalan, yuqoridagi o’zgaruvchilar quyidagicha e’lon qilinadi:
Const
n=25;
Var
b: array[ 1..n] of real;
a: array [ 1..n, l..n] of real;

---

38
Massivlarni e’lon qilish jarayonida ko’rinib turibdiki, bir xil yozuvlar
qaytarilishi uchramoqda. Bu qiyinchiliklardan ig’ bo’lish maqsadida Paskal tilida
o’zgaruvchilarning turi degan tushuncha kiritiladi:
Type
Vec=array[l..n] of real;
Mat=array[l..n,l..m] of char;
Var
a,b: vec;
x,y,z:mat;
O’zgaruvchilarning turi yordamida foydalanuvchi o’zi ham mustaqil ravishda
yangi o’zgaruvchilar turini kiritishi mumkin.
Massivli hisoblash jarayonlarini dasturlashga oid misol keltiramiz.
1– Misol.
÷
÷
÷
ø
ö
ç
ç
ç
è
æ
=
4
3
2
5
2
3
1
3
4
A
berilgan bo’lsa,
÷
÷
÷
ø
ö
ç
ç
ç
è
æ
=
3
2
1
b
b
b
B
ni aniqlang.
Bu yerda
.
3
,
2
,
1
,
3
1
,
=
=
å
=
i
A
b
j
j
i
i
dasturi:
type