Лаборатория иши №1

Ish natijalarni ko‘rsatish tartibi
Superfosfatning olinish usulini daftarga yoziladi. 
Analiz natijalari hisoblanadi. 
Savol va masasalar 
1.Kalsiy fosfat suvda erimaydi. Ammo undan kislotali tuproqlarda o‘g‘it 
sifatida qo‘llaniladi. Uning qo‘lanilishi nimaga asoslangan. 
2.Eng keng qo‘llaniladigan o‘g‘itlardan biri fosforitning nitrat kislotasi bilan 
ta’siri natijasida olinadi. Shu reaksiyaning tenglamasini yozing va o‘g‘it tarkibidagi 

---

46 
azot va fosforning (Р
2
О
5 
hisobida) % miqdorini hisoblang. Hisoblashda kalsiy 
digidrofosfat hosil bo‘lishini e’tiborga oling, o‘g‘itdagi namlikni e’tiborga olmang. 
3. Nima uchun fosforlari o‘g‘itlar anazlizda suvda eruvchan, sitratda eruvchan 
va umumiy fosfor miqdorlari aniqlanadi? 
4. 1 t superfofat tayyorlash uchun qancha miqdor (massa va hajm bo‘yicha) 66 
% li sulfat kislotasi (ρ*1,57 g|m
3
) sarf bo‘ladi? 
5. Nima uchun superfofat ta’minotga berishdan avval 20 kun omborda 
saqlanadi? 
6. Tarkibida 5 % kalsiy karbonat bo‘lgan fosforida 10 g superfosfat olish 
uchun nazariy jihatdan qancha miqdor 65 % li sulfat kislotasi sarflanadi? 
 
 
Laboratoriya ishi №18 
GAZLI QAYTARUVCHILAR YORDAMIDA METALLARNI OLISH 
 
Gazli qaytaruvchilarga quydagilarni misol keltirish mumkin Н
2
, СО, СН
4
va 
boshqalarni. Gazli qaytaruvchilar suyuq va qattiq qaytaruvchilarga qaraganda katta 
ahamiyatga ega. Oksidlanishi natijasida hosil bo‘lgan mahsulotlar suv Н
2
О va 
karbonat angidridni СО
2
reaksiya zonasidan chiqarib yuborish oson. Reaksiya 
tubkali pechlarda olib boriladi, qaytarilayotgan moddaning konsentratsiyasini 
oshirish mumkin. Bu ko‘pgina oksidlarni qaytarish imkonini beradi.
Sanoatda vodorod bilan faqat volfram, molebden va germaniy qaytariladi. 
Laboratoriya sharoitida bu metod bilan temir, kobolt, nikel, molebden, mis, 
kadmiy, galliy, indiy, talliy, germaniy, qalay, qo‘rg‘oshin , Surma, vismut, volfram, 
tellur, reniy va boshqa oksidlarni qaytarish mumkin. Boshqa metallarning oksidlari 
bu qaytaruvchilar bilan qaytarilmaydi.
Sanoatda qaytaruvchi sifatida ko‘pincha tabiiy gaz ishlatiladi (metan).
Agar qaytarishni metalni erish haroratidan yuqori haroratda olib borsak 
qotishmasimon mahsulot, past haroratda olib borilsa kukunsimon mahsulot olinadi.