Toshkent moliya instituti "soliqlar va soliqqa tortish"

Davlat bojini to’lash va hisobga o’tkazish tartibi 
Davlat boji, agar ushbu bo’limda boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, 
davlat boji undiriladigan harakatlar amalga oshirilguniga qadar naqd pulli yoki 
naqd pulsiz shaklda to’lanadi. 
To’lovchining davlat bojini naqd pulsiz shaklda to’laganligi fakti bankning 
to’lov ijro etilganligi to’g’risidagi belgisi bo’lgan to’lov topshiriqnomasi bilan 
tasdiqlanadi. 
To’lovchining davlat bojini naqd pul shaklida to’laganligi fakti bank 
tomonidan to’lovchiga beriladigan belgilangan shakldagi kvitantsiya yoki 
O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va O’zbekiston Respublikasi Davlat 
soliq qo’mitasi belgilagan shaklda to’lovni amalga oshirgan mansabdor shaxs 
yoxud davlat organi va tashkilotning kassasi tomonidan to’lovchiga beriladigan 
kvitantsiya bilan tasdiqlanadi. 
Davlat bojini to’lashning o’ziga xos xususiyatlari amalga oshirilayotgan 
yuridik ahamiyatga molik harakatlarning turiga, to’lovchilarning toifalariga yoki 
boshqa holatlarga ko’ra soliq Kodeksning 337, 338, 339 va 340-moddalarida 
belgilanadi. 
Davlat boji to’lov hujjatlari asosida byudjet tasarrufiga o’tkaziladi, davlat 
bojining xizmatlari uchun davlat boji undirilayotgan davlat organi tasarrufida 
qoldirilayotgan qismi bundan mustasno. 
Davlat bojining bir qismi davlat organi tasarrufida qoldirilgan taqdirda, 
davlat boji keyinchalik mablag’lar byudjet va davlat organi o’rtasida qonun 
hujjatlarida belgilangan normativlar bo’yicha taqsimlangan holda yagona hisob 
varag’iga to’lanadi. 

---

95 
Davlat bojining davlat organi tasarrufida qoldiriladigan miqdori qonun 
hujjatlarida belgilanadi. 
Mulkiy nizo bo’yicha sudga da’vo arizasi berilganda, shuningdek mol-
mulkning oldi-sotdi, hadya, ayirboshlash shartnomasini notarial tartibda 
tasdiqlashda, merosga bo’lgan huquqni rasmiylashtirishda, agar da’vo qiymati, 
shartnoma summasi yoki meros miqdori chet el valyutasida belgilansa, davlat boji 
qonun hujjatlarida belgilangan hollarda O’zbekiston Respublikasi Vazirlar 
Mahkamasi tomonidan belgilanadigan tartibda chet el valyutasida undirilishi 
mumkin. 
 Sudlarda davlat bojini undirishning o’ziga xos xususiyatlari
Sudlarga beriladigan da’vo arizalaridan, alohida tartibda yuritiladigan ishlar 
bo’yicha arizalardan, ma’muriy-huquqiy munosabatlardan kelib chiqadigan ishlar 
bo’yicha sudlarga beriladigan shikoyatlardan, sudlarning hal qiluv qarorlari ustidan 
apellyatsiya, kassatsiya va nazorat tartibidagi shikoyatlardan, shuningdek sudlar 
tomonidan hujjatlarning nusxalarini berganlik uchun davlat boji quyidagi tartibda 
undiriladi: 
shartnomalarni haqiqiy emas deb e’tirof etish to’g’risidagi, shartnomalarni 
bekor qilish to’g’risidagi yoki ularning shartlariga o’zgartish va qo’shimchalar 
kiritish haqidagi da’vo arizalariga shartnoma to’laligicha yoki uning biron bir 
qismi nizolashilayotganligidan qat’i nazar, shartnoma oldi nizolari bo’yicha 
arizalar uchun belgilangan stavkalar bo’yicha to’lanadi; 
qarshi da’vo arizalaridan, shuningdek uchinchi shaxslarning ishga mustaqil 
da’vo talablari bilan kirishganligi to’g’risidagi arizalardan davlat boji umumiy 
asoslarda undiriladi; 
Sud dastlabki da’vogarni uning roziligi bilan boshqa shaxs bilan 
almashtirganda, bu shaxs davlat bojini umumiy asoslarda to’lashi kerak. 
Ishdan dastlabki da’vogar chiqib ketgan va u huquqiy voris bilan 
almashtirilgan hollarda, davlat boji, agar u dastlabki da’vogar tomonidan 
to’lanmagan bo’lsa, huquqiy vorisdan undiriladi. 
Sudya bir yoki bir nechta birlashgan da’vo talablarini alohida ish yuritish 
uchun ajratgan taqdirda, da’vo taqdim etilganda to’langan davlat boji qayta 
hisoblab chiqilmaydi va qaytarilmaydi. Alohida ish yurituvga ajratganlik yuzasidan 
davlat boji ikkinchi bor to’lanmaydi. 
Ilgari ko’rmasdan qoldirilgan takroran berilgan arizalar bo’yicha davlat boji 
qaytadan umumiy asoslarda to’lanadi. Agar ariza ko’rmasdan qoldirilganligi 
munosabati bilan davlat boji qaytarilishi kerak bo’lgan, lekin qaytarilmagan bo’lsa, 
agar davlat boji byudjetga o’tkazilgan kundan e’tiboran fuqarolik qonun 
hujjatlariga muvofiq da’vo muddati tugamagan bo’lsa, davlat boji to’langanligi 
to’g’risidagi dastlabki hujjat takroran berilgan arizaga ilova qilinishi mumkin. 

---

96 
Davlat boji hisoblab chiqariladigan da’vo bahosi da’vogar tomonidan, 
belgilangan hollarda esa, fuqarolik protsessual va xo’jalik-protsessual qonun 
hujjatlariga muvofiq sud tomonidan aniqlanadi. 
Agar ishni muhokamaga tayyorlash paytida da’vogar alimentlarni undirish 
to’g’risidagi ishni tugatish haqida ariza bergan bo’lsa, bunday hollarda 
javobgardan davlat boji undirilmaydi. 
Da’vogar tomonidan da’vo talablari kamaytirilgan taqdirda, to’langan davlat 
boji qayta hisoblab chiqilmaydi. 
Da’vo summasi ko’paytirilgan taqdirda, davlat bojining yetishmayotgan 
summasi da’voning ko’paytirilgan summasiga muvofiq undiriladi. 
Da’vogar davlat bojini to’lashdan ozod etilgan taqdirda da’vo 
qanoatlantirilsa, davlat boji javobgardan (agar u davlat bojini to’lashdan ozod 
etilmagan bo’lsa) davlat daromadiga belgilangan da’vo summasiga muvofiq 
undiriladi. 
Da’vo birgalikda bir nechta da’vogar tomonidan bir yoki bir nechta 
javobgarga nisbatan taqdim etilganda, davlat boji da’voning umumiy summasidan 
kelib chiqqan holda hisoblab chiqariladi va da’vogarlar tomonidan ular qo’ygan 
talablar ulushiga mutanosib tarzda to’lanadi. 
Da’voning umumiy summasidan kelib chiqqan holda davlat boji quyidagi 
hollarda ham undiriladi: 
da’vo da’vogar tomonidan bir nechta javobgarga nisbatan taqdim etilganda; 
da’vo arizalarini qabul qiladigan sudya bir tusdagi bir necha talabni bir ish 
yurituviga birlashtirganda. 
Davlat bojini to’lashdan ozod etilgan bir yoki bir nechta da’vogar tomonidan 
bir nechta javobgarga nisbatan taqdim etilgan da’vo to’liq yoki qisman 
qanoatlantirilganda davlat bojini undirish sudning hal qiluv qaroriga binoan har bir 
javobgardan belgilangan qarz summasidan kelib chiqqan holda alohida-alohida 
amalga oshiriladi. Agar bunday da’vo bir nechta da’vogarlar tomonidan bir 
javobgarga nisbatan taqdim etilgan bo’lsa, davlat boji javobgardan umumiy 
belgilangan qarz summasidan kelib chiqqan holda byudjetga undiriladi. 
Sud boshqa shaxsni ikkinchi javobgar sifatida jalb qilgan va da’vo 
summasining bir qismini bir javobgardan, qolgan qismini esa ikkinchisidan 
undirishga hukm qilgan taqdirda va, agar bunda da’vogar davlat bojini to’lashdan 
ozod qilingan bo’lsa, davlat boji da’voning qanoatlantirilgan umumiy summasidan 
hisoblab chiqariladi hamda har bir javobgardan unga belgilangan da’vo summasi 
miqdoriga mutanosib ravishda byudjetga undiriladi. 
Davlat bojini to’lashdan ozod qilingan da’vogar o’z talablarini da’vo 
berilganidan keyin ular javobgar tomonidan ixtiyoriy ravishda to’liq yoki qisman 

---

97 
qanoatlantirilganligi tufayli qo’llab-quvvatlamagan hollarda davlat bojining 
summasi javobgardan sud ajrimi bo’yicha byudjetga undirilishi lozim. 
Da’vogar arizada da’vo summasini ko’rsatmagan hollarda sudya da’vo 
arizasini qabul qilish asnosida, da’voning taxminiy bahosidan kelib chiqqan holda 
to’lanishi lozim bo’lgan davlat bojining miqdorini dastlabki tarzda belgilaydi. Agar 
sud hal qiluv qarorini chiqarganda da’voning umumiy summasi oshsa, davlat boji 
da’voning oshgan summasidan kelib chiqqan holda hisoblab chiqariladi. Bunda 
vujudga kelgan farq da’vogardan yoki da’vo to’liq qanoatlantirilgan taqdirda — 
javobgardan byudjet daromadiga undirilishi lozim. Sud qonun hujjatlarida 
belgilangan hollarda ish holatlariga bog’liq ravishda da’vogar arizada ko’rsatgan 
talablar doirasidan chiqib ketganda, davlat boji shunday tartibda hisoblab 
chiqariladi. Bunday hollarda da’vo qisman qanoatlantirilgan taqdirda, davlat boji 
javobgardan da’voning qanoatlantirilgan qismiga mutanosib ravishda undiriladi, 
davlat bojining qolgan qismi esa da’vogardan undirilishi lozim. 
Sud mol-mulkni meros qilib olish huquqi to’g’risida hal qiluv qarori qabul 
qilgan taqdirda, davlat boji mol-mulkning umumiy qiymatidan kelib chiqqan holda 
sud tomonidan hisoblab chiqariladi va har bir merosxo’rdan uning ulushiga 
mutanosib ravishda undiriladi.
Mol-mulkka bo’lgan mulk huquqi to’g’risidagi, mol-mulkni talab qilib olish 
to’g’risidagi, mol-mulkdagi ulushga bo’lgan huquqni e’tirof etish to’g’risidagi, 
umumiy mol-mulkdan ulush ajratish to’g’risidagi va merosxo’rlarning o’zlariga 
tegishli mol-mulk ulushini talab qilib olish to’g’risidagi da’vo arizalari uchun 
davlat boji ushbu mol-mulk yoki uning ulushi qiymatidan kelib chiqqan holda 
to’lanishi lozim. 
Bir vaqtning o’zida mulkiy va nomulkiy xususiyatga ega bo’lgan da’vo 
arizalari uchun mulkiy xususiyatdagi da’vo arizalari uchun belgilangan stavkalar 
bo’yicha va nomulkiy xususiyatdagi da’vo arizalari uchun belgilangan stavkalarga 
ko’ra har bir talab bo’yicha alohida-alohida davlat boji to’lanadi. 
Qiymat jihatidan baholanmaydigan talablar (o’zboshimchalik bilan 
egallangan joylarni bo’shatish to’g’risidagi, natura shaklida maydon berish 
to’g’risidagi, topshirish balansini qabul qilishga majburlash bilan bog’liq nizolar 
va boshqalar) nomulkiy xususiyatdagi da’vo arizalari jumlasiga kiradi. 
Nikohni bekor qilish bilan bir vaqtda mol-mulkni bo’lish to’g’risidagi da’vo 
arizalaridan nikohni bekor qilganlik uchun va mol-mulkni bo’lganlik uchun davlat 
boji undiriladi.
Arizani (iltimosnomani) qabul qilishni rad etishga yoki ish yuritishni 
tugatishga asos bo’lgan sharoitlar bartaraf etilganidan so’ng takroran beriladigan 
arizalarga, davlat boji takroran to’lanishining oldini olish uchun, davlat boji 
to’langanligi to’g’risidagi dastlabki hujjat ilova qilinishi mumkin. 

---

98 
Arizachi davlat bojini to’lashdan ozod qilingan hollarda da’vo 
qanoatlantirilgan taqdirda davlat boji, agar javobgar davlat bojini to’lashdan ozod 
qilinmagan bo’lsa, qanoatlantirilgan da’vo talablari miqdoriga mutanosib ravishda 
javobgardan undiriladi. 
Muayyan sudda ko’rilishi kerak bo’lgan bir necha ishlar uchun bir to’lov 
topshiriqnomasi bo’yicha davlat boji o’tkazilgan hollarda topshiriqnoma ishlarning 
biriga ilova qilinadi. Mazkur ish bo’yicha to’langan davlat bojining summasi 
to’g’risida qolgan ishlarga belgi qo’yiladi va to’lov topshiriqnomasi qo’shib 
qo’yilgan ish ko’rsatiladi. 
Sud buyrug’i bekor qilingan taqdirda, undiruvchi tomonidan to’langan 
davlat boji qaytarilmaydi. Da’vo undiruvchi tomonidan qarzdorga nisbatan da’vo 
ishini yuritish tartibida qo’zg’atilgan taqdirda u to’lanishi lozim bo’lgan davlat boji 
hisobiga olinadi. 
Pul mablag’lari mavjud bo’lmagan, bu xizmat ko’rsatuvchi bank tomonidan 
tasdiqlangan taqdirda, tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanuvchi yuridik va 
jismoniy shaxslarga umumiy yurisdiktsiya sudining, xo’jalik sudining ajrimiga 
ko’ra davlat bojini kechiktirib to’lashga ruxsat berilishi mumkin. Bank tasdig’ida 
umumiy yurisdiktsiya sudiga, xo’jalik sudiga murojaat qilingan sanadan ko’pi 
bilan uch kun oldingi sana qayd etilgan bo’lishi lozim.
Aktsiyadorlar aktsiyadorlik jamiyatining faoliyatidan kelib chiqadigan 
nizolar bo’yicha o’z huquqlari va qonuniy manfaatlari buzilganligi to’g’risidagi 
da’vo bilan xo’jalik sudiga murojaat qilgan taqdirda aktsiyadorlarga davlat bojini 
to’lash muddati kechiktirilib, bu boj keyinchalik aybdor tarafdan undirib olinadi.