Book · May 020 citations reads 4,215 13 authors

13.4 Логистик канал, Логистик занжир 
Логистик канал- 
етқазиб берувчи, истеъмолчи, ташувчи, воситачи, 
суғуртачиларданг иборат қисман тартибга солинган кўплик. Истеъмолчи ёки 
етқазиб 
берувчи 
бозор 
иқтисодиёти 
шароитида 
ташувчиларни, 
суғуртачиларни ва хоказорларни турли хил усуллар билан (рейтингини 
хисоблаш, операцияларни тадқиқ қилиш усулларини қўллаш ва х.к.) Танлаш 
имкониятига эгадир. Танлаш амалга оширилгандан сўнг логистик канал 
занжирга айланади. 
Логистик занжир- 
бу чизикли тартибга солинган кўплаб жисмоний ва 
юридик шахсларнинг (ишлаб чиқарувчилар, дистрибюторлар, умумий 
фойдаланадиган омборлар) кўплиги бўлиб, улар ташқи моддий оқимни бир
логистик тизимдан бошқа логистик тизимга етқазиб бериш бўйича (агар 
ишлаб чиқариш истеъмоли бўлса) якуний истеъмолчига етқазиб бериш 
бўйича (ноишлаб чиқариш истеъмоли, шахсий истеъмол)операцияларни 
амалга оширадилар. Умумий холатда логистик занжир ишлаб чиқарувчи, 
истеъмолчи, воситачи ва ташувчиларни бирлаштиради.
Бу оқимларнинг ўзаро харакати ва ўзаро алоқаси тадбиркорлик логис 
тика фаолиятида ўз аксини топади, у корхоналар, етқазиб берувчилар ҳамда 
буюртмачилар ўртасидаги барча моддий ва молиявий ахборот оқимларини 
бирлаштиради ва ташкил қилади.
Логистик жараёнлар муваффақиятли бориши учун логистик бошқарувдан 
фойдаланилади, бу бошқарув корхонани умумий бошқаришнинг бир қисми 

---

480 
хисобланади. Логистик бошқарув ўзида режалаштириш, бошқариш ва 
назорат қилиш каби ларни акс эттиради хамда улар асосида мос ҳолдаги 
ахборот ётади. Логистик бошқарув корхонани умумий бошқарув билан бирга 
фаолият юритиб, у моддий (юк) оқимларининг тежамли ва илдам бўлишини, 
зарурий захираларнинг энг қулай хажмини таъминлаш керак, моддий 
оқимлар мавжуд бўлишининг шароити ва талаблари тўғрисидаги ахборотга 
эга бўлиши керак. Тақсимлаш ва ўтқазиш соҳасидаги омборлар керакли 
сифатдаги маҳсулотни зарур ҳажмда ва белгиланган вақтда истеъмолчига 
жўнатилишини таъминлайди, шунингдек ишлаб чиқариш билан истеъмол 
ўртасидаги номутаносибликни текислаб бир маромда қилиб юритишга
хизмат қилади. 
Логистик тизимда интерфейслар яъни тизим ташкил этувчиларни
ўртасидаги бирлаштирувчи логистик элементларнинг ахамияти каттадир. 
Тизимдаги хизмат кўрсатиш даражаси интерфейслар сифатига боғлиқдир, 
яъни бу кўрсаткич бажарилган буюртмаларнинг жами белгиланган сонига 
нисбати сифатида аниқланади. Кўпинча сервис даражаси маълум вақт 
оралиғи учун хисобланади. 
Тизимнинг энг асосий кўрсаткичларидан бири унинг тежамлигидир. 
Агар режалаштирилган логистик харажатлар ва логистик қувватлар маълум 
бир мутаносибликда бўлса тизим тежамли хисобланади. 
Логистик тизимдан фойдаланишда қилинадиган харажатлар энг кам бўлиши 
бунда тизимнинг сифатли ишлаши сақланиб қолиши керак. ЛТнинг самарадорлиги 
якуний хисобда олинган фойданинг сарф қилинган капиталга нисбати сифатида 
аниқланади. ЛТ да истеъмолчиларга хизмат кўрсатиш сифатининг асосий 
кўрсаткичлари қуйидагилардир: 
буюртмани қабул қилишдан то уни бажаргунча ўтган вақт; 
талаб бўйича етқазиб бериш имкониятининг мавжудлиги ва ишончлилиги; 
-
захираларнинг 
мавжудлиги, 
таъминотнинг 
бир 
маромдалиги 
буюртмаланинг бажаришнинг тўлалиги ва тушунарлилиги, буюртмани 
жойлаштириш қулайлиги; 

---

481 
-
кредитга бериш имкониятлари хақидаги таърифлар; 
-
логистик тизим омборларида юкларни қайта ишлаш технологиясининг 
самарадорлиги; 
-
ўраш-жойлаш сифати ва пакети ва контейнерда ташишланинг амалга 
оширилиши;
Бозор ўзгаришларида тез ва мақбул принципи асосида энг кам харажатлар 
билан ташкил қилиниши лозим.Бундай тизимни кириши ва чикиши прогноз 
орқали эмас, балки бозордаги талаб орқали аниқланади. Тизимдан чиқиш
“Айнан вақтда” принципи асосида энг кам харажатлар билан ташкил қили ш 
лозим. Охир-оқибат бозорда йўналтирилган логистик тизим билан маркетинг 
тизими билан уйғунлашади, яъни ташкилий ва таркибий қайта киришга шарт-
шароит яратади. 
Маркетингдаги логистика моддий ва ахборот оқимларини энг қулай бошқаришни 
ва тартибга солишни таъминлайди. Бу билан маркетинг фаолиятининг 
самарадорлигини оширади. Логистиканинг асосий вазифаси товарларни 
истеъмолчига етиб бергунга қадар молиявий, ахборот, сервис, транспорт 
хизматларини режалаштириш ва умумлаштириш ҳисобланади.

---

482 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Расм.3. Логистик занжирнинг умумий структураси. 
1-расм.Логистика 
материалларининг 
харакатланишининг 
муайян 
босқичларида моддий оқимларнинг ишлашини таъминлаш ва сақлашни ўз 
ичига олади.