Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

Bazal 
plazmatik 
membrananing 
maxsus 
tuzilmalari.
Ko`pchilik 
epiteliy 
hujayralarning bazal plazmatik membranasi tekis. Lekin suv va ionlarning transportida ishtirok 
etuvchi hujayralarning bazal plazmatik membranalari tekis bo`lman, ko`pgina burmalar hosil 
qiladi. Burmalarning kattaligi bir-biridan farq qiladi. Masalan, ko`zning oldingi kamerasi 
hujayralari, miyaning xorioidal chigali hujayralaridagi burmalar son jihatidan kam va yuza 
joylashgan bo`ladi. Lekin buyrak nefronining proksimal, distal qismlaridagi, bezlarning so`lak 
chiqaruv naylaridagi hujayralar natriy ionini kontsentratsiyasi yuqori bo`lgan muhitga haydagani 
uchun bazal plazmatik membrana burmasi kuchli rivojlangan. Bazal plazmatik membrana 
burmasi orasida yirik mitoxondriyalar bor. Bioximiyaviy va sitoximiyaviy tadqiqotlar natijasida 
ionlarning aktiv transportida (harakatida) ishtirok etuvchi natriy va kaliy bilan aktivlanuvchi 
adenozintrifosfatazaning Na+ - K ATF-aza) bazal plazmatik membranada joylashishi aniqlandi. 

---

23 
9-rasm. A. - Tegishli birikishning elektron mikroskopik tuzilishi (sxema). B. V- tirqishli 
birikishning o`ta kattalashtirilgandagi ko`rinishi (hujayralararo
bo`shliq lantan gidroksid bilan 
to`ldirilgan), B-yon ko`rinishi, V - ust tomondan ko`rinishi. 
1 - hujayralararo bo’shliq; 2-tirqishli birikish; 3-silindr shaklidagi tuzilmalar- 
konnek-
sonlarning markazidagi naysimon
tuzilmalar teshigi (A. Xem, D. Kormakdan, 1982). 
Ferment sistemasining mitoxondriyalar bilan yaqin joylashishiga qarab, bu ikki sistemani 
morfologik jihatdan 
plazmolemmomitoxondrial nasos 
deb atasa ham bo`ladi. 
Bazal plazmatik membranada 
«gemidesmosomalar» 
(yarim desmosomalar) ham 
uchraydi. Ular yordamida epiteliy hujayralari bazal membrana (plastinka) bilan birlashadi. 
Yarim desmosomalar desmosomalarning yarmini eslatib bir hujayra sitoplazmasining 
bo`rtmasidan va shu bo`rtma sohasida joylashgan disksimon tuzilmadan iborat.