Экстремал шароитларда бино ва иншоотларни барпо этиш технологияси

Қиш шароитида бино ва иншоотларни қуриш. Қиш вақтининг алоҳида 
жиҳатлари. 
Меъёрий талабларга биноан қиш шароити деганда, ташқи ҳавонинг ўртача 
суткалик харорати 5
0
С дан паст ва суткалик минимал харорат 0
0 
С дан паст бўлган 
ҳолатлар тушунилади. Шундай иқлимий шароит Ўзбекистонда йилда 2-3 ой давом этиши 
мумкин. Қиш даври конструкцияларни монолит бетондан тиклашда кўп жиҳатдан таъсир 
этади. Қиш даврида бетон ишларини тўхтатиб қўйиш қурилиш муддатининг узайишига, 
устама харажатларнинг ва маблағларнинг айланиш муддатининг ортишига олиб келади. 
Натижада қурилиш махсулотининг таннархи кўтарилади, унинг реализацияси хажми 
қисқаради ва хар хил ижтимоий муаммолар туғилади. 
Бетон ишларини қишда бажаришда бир қатор талаблар қуйилади, улардан 
асосийлари: 
қишда бетонлашнинг техник-иқтисодий жиҳатдан асосланган усулини танлаш, 
ишларни бажариш технологик хариталарни ишлаб чиқиш; 
бетон қоришмасини тайёрлаш даврида унинг хароратини 350 С дан ошмаган 
ҳолатда иситиш; 
бетон қоришмасини объектга ташиб келтириш, конструкцияга жойлаш даврида 
унинг бошланғич иссиқлик энергиясини максимал сақлаб қолиш; 
қолип ичини ва юзасини қордан, арматура каркасларини муздан тозалаш; 
бетонни конструкцияга жойлашда унинг зичлаш давомийлигини 25% ошириш; 
қотиш даврида бетонга керакли ҳарорат-намлик шароитини таъминлаш;
музлагунига 
қадар 
бетоннинг 
талаб 
этиладиган 
совуққа 
чидамлилик 
мустахкамлигини таъминлаш. 
Қиш шароитида бетоннинг мустахкамлик тавсифларини рўёбга чиқаришнинг ўзига 
хос жиҳатлари мавжуд. Асосий муаммо шундан иборатки, бетон структураси 
шаклланишининг бошланғич даврида ундаги кимёвий боғланмаган сувларнинг музлаб, 

---

хажмини 9% ошириши ва бетондаги боғланишни бузишидир. Шу сабабдан унинг кейинги 
мустахкамлиги нормал ҳолда қотган бетонга нисбатан 15-20% кам бўлади. 
Бетондаги сувнинг музлаши унинг мустахкамлигини пасайтирувчи бошқа 
жараёнларга таъсир этиб, яъни муз пленкаси арматурани ва тўлдирувчиларни қуршаб 
олиб уларнинг цемент билан жипслашишига қаршилик кўрсатади, бетон эригандан сўнг 
зич структура ҳосил бўлмайди. 
Қишда бетонлаш технологиясининг шаклланган асоси шундан иборатки, бунда 
монолит темир бетон конструкцияларда қисқа вақтда, кам сарфлар билан совуққа 
чидамлиги бўйича ёки талаб этиладиган лойиҳадаги юкламаларни қабул қила оладиган 
даражадаги мустахкамлигини таъминлашга эришиш. 
Бетоннинг критик мустахкамлиги R
28
га нисбатан фоизда ифодаланган бўлиб, бу 
критик мустахкамликка эришгандан сўнг, бетон музлаб иссиқ хароратда музи эриса, бу 
унинг мустахкамлик кўрсаткичларига таъсир этмайди. 
Бетон ишларини олиб бориш учун тайёргарлик, бетонлашнинг айрим жиҳатларини 
ва монолит конструкцияларнинг тахминий эксплуатация қилиш шароитини тахлил 
этишдан бошланади. Бетонлаш технологиясига таъсир этувчи асосий омиллар: 
• бетонланадиган юзанинг модули Мю конструкция хажмининг катта-кичиклигини 
тавсифловчи кўрсаткич бўлиб, яъни совуқ таъсир этувчи конструкция юзалари 
йиғиндисининг, шу конструкция хажмига нисбати тушунилади; 
• бетон жойланадиган асоснинг грунт қатламини тайёрлаш; 
• бетон жойланадиган асосни (музлаган грунт, тайёргарлик қатлами) 40-500 С ва 
конструкцияни 30 см қалинликгача иситиш; 
• бетон синфи, унинг бошланғич харорати, конструкцияни арматуралаш даражаси, 
қолипнинг тури ва алоҳида жиҳатлари, бетоннинг қотиш вақтида унга таъсир этувчи 
техник ва кимёвий манбаалар ва бошқалар.