‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I o liy va ‘rta m a X s u s ta’l im V a zir lig I m. P. Boltabayev, M. S. Qosimova



Download 4,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet61/147
Sana23.12.2022
Hajmi4,65 Mb.
#895101
1   ...   57   58   59   60   61   62   63   64   ...   147
Bog'liq
Boltabayev M.P.Kichik biznes va tadbirkoplik

Soliqlar 
byudjetga tushadigan pul va qonun bilan belgilangan 
m ajburiy m unosabatlardir. Bu m unosabatlar soliq to 'lo v ch ila r 
(yuridik va jism o n iy shaxslar) bilan davlat o'rtasidagi m u nosa- 
batlami ifoda etadi.


Soliqlar, a w a lo , davlatning vazifalarini moliyaviy m ab lag 'lar 
bilan t a ’m inlash zarurligidan kelib chiqadi.
Davlat oldida turgan um um iy-ijtim oiy zaruriy vazifalarga hozir­
gi sh aroitd a quyidagilar kiradi:
— aholining kam ta ’m inlangan tabaqalari (talabalar, pensioner 
lar, nogironJar va boshqalar)ni ijtim oiy him oya qilish;
— m am lakat m udofaasini ta ’m inlash;
— m am lakat fuqarolarining tinch m e h n at qilishi va erkin 
yashashi m uhofazasini ta ’m inlash;
— m am lakat ichida uzluksiz ijtimoiy, m adaniy tadbirlar (m ao - 
rif. sog‘liqni saqlash, m adaniyat, ijtimoiy ta ’m inot va boshqalar)ni 
am alga oshirish;
— xorijiy m am lakatlar bilan iqtisodiy, m adaniy va siyosiy 
aloqalarni o 'rn atish ;
— bo zo r infratuzilm asini yaratish va hokazo.
Bu vazifalarni am alga o sh irish n iho yatd a k o ‘p m oliyaviy 
resurslarni talab etadi. B ozor iqtisodiyoti sharoitida bu resurslarni 
faqat soliqlar va soliq xarakteriga ega to'lovlar orqali am alga oshirish 
mumkin.
Amaldagi qonunchiliklarga muvofiq, O 'zbekiston Respublikasi 
hu d u d id a soliq va yig'im lar O 'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi 
tom o nidan belgilanadi va bekor qilinadi.
O 'zbekiston Respublikasi hududida quyidagi soliq va yig'im lar 
am al qiladi:
— um um davlat soliqlari;
— mahalliy soliq va yig'imlar.
Umumdavlat soliqlarga quyidagilar kiradi:
— yuridik shaxslardan olinadigan darom ad (foyda) solig‘i;
— jism oniy shaxslardan olinadigan d aro m ad solig'i;
— qo'shilgan qiym at solig'i;
— aksiz solig'i;
— yer osti boyliklaridan foydalanganlik uch u n soliq;
— suv resurslaridan foydalanganlik u ch u n soliq.
Mahalliy soliq va yig‘imlarga quyidagilar kiradi:
— m ol-m ulk solig'i;


— yer solig‘i;
— avtotransport vositalarini olib sotganlik uchun soliq;
— savdo-soti q qilish huquqi u ch u n yig'im , shu ju m lad an , 
ayrim turlardagi tovarlarni sotish huquqini beruvchi lisenziya 
yig‘imlari;
— yuridik shaxslarni, shuningdek tadbirkorlik faoliyati bilan 
shug'ullanuvchi jism o n iy shaxslarni ro'yxatga olganlik u c h u n
yig'im ;
— avtotransport to'xtash joyidan foydalanganlik uchun yig‘im;
— obodonchilik ishlari uchun yig‘im;
— ijtim oiy infratuzilm ani rivojlantirish uch u n yig‘im;
— boshqa mahalliy aham iyatga ega bo'lgan yig'imlar.
M ahalliy soliq va yig'im lar m ahalliy byudjetga o'tkaziladi.
Soliq nim aga olinsa, o 'sh a narsa soliq obyekti bo 'lad i. Soliq
obyekti 3 guruhga bo'linadi: tovar aylanm asi , darom ad va mulk.
Soliq obyektining har bir soliq birligi uchun davlat tom o n id an
belgilab qo'yilgan m e’yori soliq stavkasi deb yuritiladi. Bu stavka 
qat’iy sum m alarda yoki foizlarda obyektga nisbatan qo'llaniladi.
Soliq stavkalari proporsional, progressiv va regressiv ko'rinish- 
larda bo'lishi mumkin.
Proporsional soliq stavkasi usulida foyda yoki aylanm aga ega 
yuridik va jism oniy shaxslar bir xil ulushda soliq to'laydilar. Bu 
yerda soliq stavkasi q a t’iy o 'rn atilg an bo'lib, m utanosib ravishda 
olinadi. M asalan, korxona asosiy fondlarining o'rtacha yillik qiymati 
200 m ln so 'm b o'lib, u n d an undiriladigan soliq stavkasi 2 foiz 
qilib belgilanganda, soliq summasi hisobot yili uchun 4 mLn. so'm ni 
(200 m ln x 2:100) tashkil etadi.
D a ro m a d yoki foyda o rtib borishi bilan soliq stavkasi h am
o rtib b o rish i k o 'z d a tu tilg a n b o 'ls a , b u n d ay stav k alar p ro g ­
ressiv soliq stavkalari deyiladi. B uni biz O 'z b e k isto n R e sp u b ­
likasi fu q aro la ri, c h et el fu q a ro la ri va fu qaro lig i b o 'lm a g a n -
lardan o linadigan d arom ad solig'i stavkasida yaqqol k o 'rish im iz
mumkin.
Regressiv soliq stavkasi usulida darom ad o'sishi (oshishi) 
bilan m ahsulot ishlab chiqarish hajmi ko'payishi yoki eksportga


m ahsulot ishlab chiqarish ko‘payishi bilan soliq stavkasi kam ayib 
b oradi. D em ak , bunday korxona byudjetga kam soliq to 1 lay 
boshlaydi. Regressiv soliq stavkalari b iror faoliyat yoki sohada 
m ahsulot ishlab chiqarishni ko'paytirish yoki o 'z foydasidan biror 
turdagi xarajatni kam aytirishni rag'batlantirish m aqsadida q o 'lla ­
niladi.
O 'zb ek isto n Respublikasi V azirlar M ahkam asi to m o n id an
belgilangan ayrim m ahsulotlar aksiz solig'iga tortiladi.
A ksiz 
b a ’zi is te ’m ol to v a rlari q iy m a tig a u s ta m a q o 'y ila -
d ig an egri so liq d ir. Egri so liq deb a ta lis h in in g sab ab i u n in g
b y u d je tg a to 'lo v c h ila r i aksiz o sti to v a rla rin i ish lab c h iq a rib
s o tu v c h ila rd ir . A m m o h aq iq iy so liq to 'lo v c h ila r m a h su lo t 
etk azu v ch ila rd a n to varlarni sotib o lu v ch ilar, y a ’ni iste’m o l- 
chilardir. S h un in g uchu n bu soliq b a ’zi m am lak atlard a «iste’mol 
solig'i» deb ham ataladi.
Aksiz solig'i stavkasi V azirlar M ah k am asin in g qarori bilan 
tasdiqlanadi. Aksiz solig'i stavkalarini O 'zbekiston Respublikasi 
V azirlar M ahkam asi to m o n id an belgilash h ar yilgi byudjetning 
asosiy ko'rsatkichlari belgilanganda ko'rsatiladi. Biroq yil davom ida 
aksiz stavkalariga o 'zgartirishlar kiritib borilishi m um kin.
Aksiz solig'i to 'lanadigan tovarlarni ishlab chiqaruvchi korxo­
n alar, m ulk sh aklid an q a t’iy nazar, sh u to v arlarn i eksportga 
chiqarsalar, aksiz solig'i to'lash dan ozod bo'ladilar. Qizil Y arim oy 
ja m iy a ti k o rx o n a la ri ish la b c h iq a rg a n to v a r la r d a n k elg an
d aro m ad larin i jam iy atn in g U stavida k o 'z d a tu tilg an vazifalarni 
bajarishga sarflasa, u holda u lar h am aksiz solig'i to 'la sh d a n
ozod bo iad i.
Aksiz solig'i sum m asi ikki xil form ula bilan aniqlanadi. Agar 
tovarlar m am lakat ichida ishlab chiqilsa va sotilsa, aksiz solig'i 
sum m asi quyidagi form ula yordam ida aniqlanadi:
ASS = S T O - А / 100;
bu yerda: ASS — aksiz solig'i sum m asi, so 'm .
STO — soliqka tortiladigan ay lanm a, so'm .
A — soliq stavkasi,%.


Agar tovarlar boshqa mamlakatlardan tashib keltirilsa va sotilsa, 
aksiz solig'i sum m asi quyidagi form ula bilan aniqlanadi:

Download 4,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   57   58   59   60   61   62   63   64   ...   147




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish