4- laboratoriya ishi Avtomatik ko’prikning gradirofka harakteriskasini o’rganish

Qarshiliklarni o‘lchashning kompensatsion usuli. 
 
Aniq o‘lchashlarda, ya’ni xatoliklarga yo‘l qo‘yilmaslik yoki xatoliklar 
minimumga keltirilishi lozim bo‘lganda, 
shuningdek
, past haroratlarni o‘lchashda 
o‘lchashning kom-pensatsion usulidan foydalaniladi. Bu usulning mohiyati 
quyidagidan iborat: o‘lchanayotgan rezistorda va u bilan ketma-ket o‘lchanayotgan 
namuna rezistorda kuchlanish tushuvi taqqoslanadi
2.21-rasm 
qarshilikni kompensatsion usulda o‘lchash sxemasi ko‘rsatilgan. Rezistorlardagi 
kuchlanish tushuvi, odatda potensiometr yordamida o‘lchanadi. Bu holda 
ta’minlash kuchlanishi o‘lchash natijasiga ta’sir etmaydi, shuningdek, o‘lchash 
simlari qarshiligining ta’siri butunlay yo‘qotiladi, chunki o‘lchash paytlarida 
potensiometrni o‘lchash rezistori bilan ulaydigan asboblarda tok nolga teng 
bo‘ladi. 
O‘lchanayotgan 
rezistor R
o‘
namuna rezistor R
N
(2.21-rasm) bilan ketma-ket 
ulangan. Namuna rezistor sifatida karshilik magazinlari yoki karshilikning namuna 
g‘altaklaridan foydalaniladi. Zanjirdagi o‘lchash toki 
o‘zgaruvchan 
rezistor 
R
yordamida o‘rnatiladi.Bir 
tomondan
, tok namuna 
rezistorda kuchlanish tushuvi bo‘yicha aniqlanadi: 
I=U
N
/R
N
(2.72) 
bu yerda, U
N
 - namuna 
rezistorda kuchlanish tushuvi
, mV; R
N
 - namuna 
rezistor 
qarshiligi
, Om.
Ikkinchi tomondan, 
I=U
o‘
/R
o‘
(2.73) 
bu yerda, U
o‘ 
– o‘lchanayotgan rezistorda kuchlanish tushuvi
, 
mV; R
o‘
 – o‘lchanayotgan rezistorning noma’lum qarshiligi, Om.

---

(2.72) va (2.73) lardan o‘lchanayotgan rezistor qarshiligini topamiz: 
R
o‘
=R
N
·U
o‘
/U
N

(2.74) 
Ko‘rilgan variantda kompensatsion usul mexanik o‘lchashlar uchun noqulay, chunki 
rezistor qarshiligini topish uchun navbat bilan o‘lchanayotgan namuna rezistordagi 
kuchlanish tushuvini o‘lchash lozim va so‘ngra o‘lchanayotgan rezistor qarshiligini 
hisoblash kerak. 
Termometrlarning 
kichik 
qarshiliklarini 
o‘lchash 
uchun 
avtomatik 
kompensatsion asboblar ishlab chiqilgan, ular kompensatsion o‘lchash usulining 
ijobiy xossalariga ega. 
Termometrni ulashning to‘rt simli sxemasi simlar qarshiligining o‘lchash 
natijalariga ta’sirini butunlay bartaraf etish imkonini beradi.