Universiteti a. Abdusamedov, B. Jalilov, A. Tashanov

35 W illiam L.Rowe. philosophy o f Religion. USA W adsw orth Cengage Learning, 2007. P. 2 1
61

---

chamasi bu fazilatlarga ega bo‘lish, borliqning avqtinchalik mavjud 
bo‘lishiga sababchi bo‘ladi. Lekin bundan kelib chiqgan holda, bizda 
nima paydo bo‘lishi olamdagi tabiatga sababchi bo‘lgan bir olamni 
muvafaqqiyatli bo‘lishidagi sababini bir necha yilda muo‘tojlik sezgan 
holda, mol - mulkga ega boMish bilan tahmin qilolmaymiz. Etarlicha 
bilim va kuchga ega bo‘lish, vaqtinchalik olamning butunlay hamma 
narsada bilimga egalik qilish shart emasligini sabab qilib ko‘rsatadi. 
SHu bilan birga mukammal yaxshilikga ega bo‘lish, shart emasligini 
ham. Bundan tashqari, agar bir mahsulotning yug‘on darajada ishlab 
chiqilganiga qarab o‘tganimizda, bir qilgan olamdagi sayyoralardan 
biriga, bir qatiq harakat qilish orqali bizning olamimizni odob - ohloq 
bilan mukammal bo‘lish sababini o‘ylab ko‘rgan bo‘lar edik. Bu 
ancha qiyin bo'ladi, etarlicha kuch va bilimga ega bo‘lish bilan sabab 
ko‘rsatishga , u etarlicha mukammal yaxshilikga ega bo‘lmasligiga 
qaramasdan, bizning olamimizni mavjudligi 
sababli 
qilishga 
layoqatsiz bo‘lardi. Bu e’tiroz, Kalam Kosmetalogiya munozarasida 
an’anaviy xudoga 
sig‘inishda yordam 
berishda 
muhim 
rol 
o‘ynamasligini ko‘rsatadi. Kosmetalogiya munozarasi davomida, 
uning an’anaviy formasi Klarke yoki Kalam tomonidan qayta taqdim 
etildi.36
Ilohiyot falsafasi vakillari dastlabki shakllangan davridan boshlab 
toki hozirgacha din va uning ta’limoti haqida falsafa, din falsafasi, 
dinshunoslik, sotsiologiya, psixologiya va boshqa fanlaming tadqiqot 
natijalari bilan qiziqib ularga munosabat bildirganlar hamda o ‘z 
qarashlarining himoya qilganlar. Ilohiyot falsafasi bo‘yicha olib 
borilayotgan tadqiqot natijalaridan diniy tashkilotlar rahbarlari, 
ruhoniylar, diniy xodimlaming faoliyatida, har bir din yo‘nalishi 
mavqeini mustahkamlash va diniy tajribani individ, guruh, obinina 
hamda jamoalarda diniy ong va tasawurlami shakllantirishda 
foydalaniladi.