Sitologiya va

belgilarning ajralish qonuni
deb ataladi.
Shunday qilib, Mendelning ikkinchi qonuni ajralish qonuni 
bo‘lib, uni quyidagicha izohlash mumkin: geterozigota holatdagi 
ikkita F
1 
bo‘gin duragaylarini o‘zaro chatishtirish natijasida ikkinchi 
bo‘g‘in (F
2
)da quyidagicha nisbatda ajralish kuzatiladi fenotip 
bo‘yicha 3:1, genotip bo‘yicha 1:2:1.
F
2
da olingan organizmlarning 25 foizi gomozigota holatda do-
minant (AA), 50 foizi dominant belgi bo‘yicha geterozigota (Aa), 
25 foizi retsessiv belgi bo‘yicha gomozigota (aa) bo‘ladi.
Chala dominantlik. 
Mendel tajribalarida no‘xat donining sariq 
rangi yashil rangi ustidan, gulning qizil rangi, oq rang ustidan 
to‘liq dominantlik qiladi. Lekin tabiatda ayrim o‘simlik va hayvonlar 
o‘zaro chatishtirilganda doimo bu hodisa namoyon bo‘lavermay-
di. Ba’zan chatishtirishda ishtirok etgan ota-ona belgilari duragay-
o q
pushti
Gametalar
qizil
P
F
1
http:eduportal.uz

---

134
genetika haqida umumiy ma’lumot
VI Bo‘LIM
larda oraliq holda irsiylanishi mumkin. Geterozigota formalarda 
belgilar ko‘pincha oraliq xarakterga ega bo‘ladi, ya’ni dominant-
lik chala bo‘lishi mumkin. Quyida namozshomgul o‘simligining ikki 
irsiy formasini chatishtirish natijalari ko‘rsatilgan. ulardan birining 
gullari qizil, ikkinchisiniki – oq. Birinchi avlod duragaylarining ham-
masi pushti gulli, ya’ni oraliq xarakterda bo‘ladi.
Agar olingan birinchi bo‘g‘in pushti gulli o‘simliklar o‘zaro 
chatishtirilsa, ikkinchi bo‘g‘inda fenotip va genotip jihatdan nisbat 
1:2:1 bo‘ladi (49- rasm).
Chala dominantlik, ya’ni oraliq irsiylanish qulupnay mevasi-
ning rangi, qushlar patining tuzilishi, andaluz tovuq patining rangi, 
odamdagi biokimyoviy belgilarda va boshqalarda kuzatiladi.