Болалар ва усмирлар физиологияси ва гигиенаси

Шуни 
хам 
эътиборга олиш керакки, биринчи ва учинчи заторда
утирадиган узувчиларни 
х аР 
ярим йилда парта стол гурухларига тугри
келган х°лда уринларини алмаштириб туриш керак, яъни биринчи
Затордагилар иккинчи ярим йилликда учинчи зат о р га, учинчи
Затордагилар биринчи заторга утказилади. Бу нарса узувчи ни нг
доскадаги ёзувни кучиришда ёки бирор к>ргазмага зар аб туришда
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

бош н и чап ёки ун г то м о н га б у р и б з а р а ш од ати п ай до булм асли ги
учун керак.
С и н ф хон аси д ев о р л ар и б и л ан п ар та стол л ар ва п ар та стол л ар
З атори орасидаги о р а л и з м а с о ф а л а р б ел ги л ан ган м е ъ ё р д а були ш и
лозим, яъ ни за т о р л а р о р ас и
0,6
м етр, с и н ф д о ск а си б и л ан б и р и н ч и
п ар та стол о раси 2 метр, ё н б о ш д ев о р б и л ан п а р т а стол о р ас и 0,5 
м етр ва о р за д ев о р билан о х и р ги п ар та стол о р а с и 0,65 м етр були ш и
к ер ак .
С и н ф д о ск а си н и н г у зу н л и ги 3 м етр, э н и
1
м етр 20 см булиб, 
бош лангич си н ф л ар д а полдан 75 — 80 см, ю з о р и си н ф л ар д а 80 — 90 
см теп ага ^фнатилади в а я л ти р ам а й д и ган
туу,
яш ил, ж и г а р р а н г зи л и б
буялади.
3. НЕРВ ТИЗИМИНИНГ ФИЗИОЛОГИЯСИ ВА
УНИНГ ЁШГА БОРЛИК ХУСУСИЯТЛАРИ
И .П .П ав л о в н и н г т а ъ р и ф и б у й и ч а, н е р в т и зи м и т и з и м л а р н и н г
ти зим иди р. У ор ган и зм д аги б ар ч а ф у н к ц и о н а л ти зи м л а р н и н г и ш и н и
бопщ аради, з у ж а й р а , ту зи м а , а ъ з о в а т и зи м л а р н и н г ф у н к ц и о н а л
бутунлигини таъ м и н л ай д и . У ни н г ёр д ам и д а турли т аъ си р л а р и д р о к 
э т и л а д и ва т а х л и л з и л и н а д и , х а м д а т а п щ и в а и ч к и м у х и т д а г и
у зга р и ш л а р га м у в о ф и з р а в и ш д а о р г а н и зм д а ж а в о б р е а к ц и я л а р и
ш акллан ади. Н е р в т и зи м и ах б о р о т н и т е з ва а н и з у зати ш , ун и н г 
у м у м и й л а ш у в и н и т а ъ м и н л а й д и . У т у р л и а ъ з о л а р ф а о л и я т и н и
м у в о ф и зл и ги н и бопщ арад и ва н ати ж ад а о р ган и зм н и дои м о у згар и б
турган тапщ и м ухи тга м ослаш ти ради. Б оп щ ача ай тган д а о р ган и зм
у зи н и идора ^илиш ва м ослаш ув ж а р а ё н л а р и н и н ер в ти зи м и оркали
ам алга ош иради.
Н е р в т и зи м и о р з а л и т ап щ и м ухи т ва и ч к и а ъ зо л а р д а н тур л и
сигналлар заб ул зи лин и б, тахли л этилади ва уларга м у в о ф и з рави ш да 
ж а в о б кайтарилади. М а р к а зи й н ер в т и зи м и н и н г ю зо р и б улим лари 
ёрд ам и д а рухи ят ф у н к ц и я л ар и — тапщ и д унёдаги си гн ал л арн и заб у л
^илиш , уларни эслаб зол и ш , маълум б и р з а р о р г а келиш , м а зсад га 
м у в о ф и з ф еъ л —а тв о р н и н г ш акл л ан и ш и
хамДа 
аб ст р а к т т а ф а к к у р
ва н у т з ж а р аён л ар и руй б ерад и . Н ер в т и зи м и н и н г ф аолли ги ту ф ай ли
одам тапщ и мухитга т а ъ с и р и н и у тк а за олади. Ю к о р и д а к ур сати лган
м у р а к к а б ф у н к ц и я л а р ж у д а куп с о н д а ги н е р в х у ж а й р а л а р и — 
н е й р о н л а р о р за л и ам ал га ош и ри лади . Н е р в х у ж ^ р ^ а р и н е й р о н
зан ж и р л ар ва н ер в м а р к азл ар и га б и р и ки б ф ун к ц и я л ар н и бопщ аради. 
Хуллас, нерв ти зи м и — бу электр о ки м ёви й ком м ун и кац и он м у р аккаб
ту зи л м а булиб, 
х аР 
За ндай ф е ъ л —атворд аги
х аР 
б и р ха Ра катни, уй — 
ф и к р н и , с е з у в ч а н л и к н и ва ф а з о д а
х аРакатни 
м у в о ф и з т а р з д а
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

б о п щ ар ад и ган тузи лм адир. Н ерв ти зи м и гум орал ти зи м би лан у зар о
б о гл и з 3 олАа ор ган и зм д аги б ар ч а ф у н к ц и я л ар н и бопщ аради .
Н ер в ти зи м и м аркази й ва п ер и ф ер и к н ерв тизим ларга аж ратилади. 
М а р к а зи й н ер в ти зи м и — бош ва о р з а м иялардан и б о р ат булиб, у 
у за р о б о гл и з булган н ей р о н л а р туп лам лари — н ер в м а р к азл ар и ва 
н ер в т о л ал ар и н и н г й и ги н ди си д ан и боратди р. Бош ва о р з а м иядан 
ч и з а д и г а н н е р в то л ал ар и б утун гав д а а ъ з о л а р и б и л ан б е в о с и т а
б о г л а н г а н . Ш у н и н г у ч у н б о ш ва о р з а м и я д а ж о й л а ш г а н н е р в
З у ж а й р а л а р и бутун гавдан и и дора зи лад и. Бош ва о р з а м и ян и н г 
кун д ал ан г к еси м л ар и д а кулран г ва 
03
м оддалар аж рати лади . К улран г 
модда н ерв зу ж а й р а л а р и н и н г танасидан, 
03
модда эса миелин п ардаси 
б илан у р ал ган н ер в толал ари д ан таш к и л топган.
Н е р в т и зи м и н и н г п е р и ф е р и к зи с м и н ерв ган глиялари (бош ва 
о р з а м и яд ан тап щ ари д а ж ой лаш ган н ей р о н л а р туплам лари) за м д а
н ер в тола ва б ой лам лари дан и боратди р (3 — 
1
раем).
Ю зо р и д аги л а р д а н тап щ ари, в егетати в ва сом ати к н ерв ти зи м л а р и
ф а р зл а н а д и . В егетатив н ер в ти зи м и ички аъ зо л а р н и н г ф ао л и яти н и
Зам да модда ва эн ер ги я ал м аш и н у ви н и бопщ аради. С о м ати к н ер в
ти зи м и эса кундаланг таргил мускулларнинг зи езар и ш и н и ва тан ан и н г 
ф а зо д а за р а к а т и н и таъ м и нлай д и.