Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

Sut tishlari davrida
milk tuzilishi o`ziga xos bo`lib, epiteliy qavati yupqa, 
takomillashmagan, epitelial so`rg`ichlar yuza joylashgan, shoxlanish belgilari 
rivojlanmagan bo`ladi. Bazal membrana, yupqa, nozik tuzilishga ega. 3 yoshgacha 
bo`lgan bolalar og`iz bo`shlig`i shilliq pardasi, jumladan milk shilliq pardasi 
epiteliy qavati juda ko`p miqdorda glikogen saqlaydi. Sut tishlar prikusi 
shakllanishining tugashi arafasida (2,5-3 yosh) milk epiteliysida glikogen moddasi 
butunlay bo`lmaydi va bu jihatdan shilliq pardaning boshqa bo`limlaridan farq 
qilmaydi. 
3 yoshdan so`ng milk shilliq qavati epiteliysida glikogen moddasining paydo 
bo`lishi patologik jarayondan darak beradi. Shiller-Pisarev usulida yallig`lanish 
jarayoni mavjudligini aniqlash diagnostika sinamasi to`qimada glikogen moddasi 
bor-yo`qligini tekshirib ko`rishga asoslangan. Mazkur sinama asosida yod-kraxmal 
(glikogen) reaksiyasi yotadi. Shilliq parda xususiy to`qimasining kollogen tolalari 
zich joylashmagan va ma’lum yo`nalishda tutamlar hosil qilmagan bo`ladi. Elastik 
tolalar xususiy to`qimada bo`lmaydi. 
Sut tishlar almashinuvi
davrida ma’lum, sezilarli o`zgarishlar bo`ladi: milk 
epiteliy qavati qalinlashadi, epitelial so`rg`ichlar shakllanib, o`lchamlari 
kattalashadi, chuqurligi oshadi, kollagen tolalar zichlashib ma’lum yo`nalishda 
yotadi. Mazkur yoshda Pearse C. (1962) fikriga ko`ra kollagen tolalarning yetilishi 
sodir bo`ladi va ular diffuz reaksiyaga kirish qobiliyatini susaytiradi. Qon tomirlar 
atrofida dumaloq hujayralarning yig`ilishi dumaloq gistogematik barer 
o`tkazuvchanligini keskin pasaytiradi. Bu esa o`z navbatida milkda patologik 
jarayonlarning surunkali tarzda kechishini ta’minlaydi. 
Doimiy tishlar chiqib bo`lganidan so`ng
bolalar milki mukammallashgan 
strukturaga ega bo`ladi va ikki muhim vazifani bajaradi: 
A) parodont to`qimalarini tashqi muxit ta’siridan ajratib himoya qiladi; 
V) tarkibida tolali strukturalar mavjudligi va shilliq osti pardasi 
bo`lmaganligi uning tishlarni mustaxkam ushlab turish vazifasida ishtirokini 
ta’minlaydi. 
Milk funksional jihatdan og`iz shilliq qavatining chaynov turiga kiradi; 
uning yuza qavatini shoxlanuvchi epiteliy hujayralari tashkil qiladi. Milkning tish 
bo`yin qismini qoplab turuvchi qismi bundan mustasnodir. Bu sohada krevikulyar 
(sulkulyar), ya’ni milk egatchasining tubini qoplovchi nozik epiteliy qavat 
mavjuddir. Epiteliyning mazkur turi bolalarning 3 yoshgacha og`iz bo`shlig`ining 
lunj, o`tuvchi burmasi shilliq qavati singari juda nozik va tez shikastlanadigan 
bo`ladi. Shuning uchun ham gingivitlarda, ko`pchilik hollarda krevikulyar 
epiteliyning shikastlanishi ro`y beradi. Shoxlangan qavat bilan himoyalanmagan 
bu epiteliy mikroorganizmlar bilan va milk egatchasi suyuqligi bilan bevosita 

---

103 
aloqador (kontaktda) bo`ladi. Mikroblar ta’siri ostida uning o`tkazuvchanligi 
oshadi.