Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

Ключевые слова: 
метод
, 
черчение, начертательная геометрия перспектива, 
пространство, 
технология, 
форма, 
конструкция, 
внедрение, 
преемственность, 
эффективность, графическая грамотность. 
 
 
33

---

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
 
ILMIY AXBOROTLARI 2020/6 
THE ROLE OF DRAWING GEOMETRY IN THE DEVELOPMENT OF STRUCTURAL SPACE 
IMAGE FOR STUDENTS BASED ON EASTERN ARCHITECTURAL TRADITIONS 
 
Gulomova N.X. – Associate Professor of Tashkent State Pedagogical University 
Saydaliyev S.S. – Associate Professor of the Tashkent Institute of Architecture and 
Construction, Candidate of Pedagogical Sciences 
Annotation. 
In this work, the didactic possibilities of using elements of the traditional 
developed a system of graphic exercises based on Eastern architectural traditions; determined 
the ways and methods of their use in the process of teaching the course “Descriptive Geometry” 
in higher educational institutions of artistic direction. Separate research results are published in 
scientific and methodical journals and collections of scientific papers. 
Key words: 
method, drawing, descriptive geometry, prospect, technology, the form, 
design introduction, receivership, efficiency, graphic literacy. 
 
Texnika va axborot texnologiyalarining bugungi kundagi taraqqiyoti muhandislik 
grafikasini o‘qitishda yuz berayotgan murakkab jarayonlarni qisqa vaqt ichida samarali 
o‘zlashtirishga erishish imkoniyatlari katta ekanligi bilan hech kimda shubha tug‘dirmaydi. 
Demak, muhandislik grafikasi siklidagi fanlarning ma’ruza, amaliy mashg‘ulotlarini kompyuter 
texnologiyalari asosida tashkil etish, internet sahifalaridan mavzular bo‘yicha sistemalashtirilgan 
ma’lumotlardan keng foydalanish o‘qitish ishlarida kutilgan natijalarga erishishni ta’minlanishga 
imkoniyat yaratadi.
Talabalar, eng avvalo, chizma geometriya fanidan sirtlarni, sirtlarning kesishish chizig‘ini, 
sirtlarning yoyilmasini, sirtlarni tahlil qilishni, shar, konus, silindr, halqa (to‘r) sirti, paraboloid, 
giperboloid, elipsoidlarni, qirrali sirtlar tor-yoyiluvchi sirtlarga konus, silindr, piramida, prizmalar; 
arxitektura qurilish chizmachiligi fanlarini o‘zlashtirishda chizmalarni o‘qishni, uni bajarishni, 
geometrik sirtlarga ajratishni, grafik axborotlarni to‘plashni, bino fasadini, bino planini, bino 
qirqimini, interyer, arxitekturaviy shakllari hamda arxitekturaviy chizma haqida tushuncha, 
arxitekturaviy loyihalashning boshlang‘ich o‘quv mavzulari, interyer tarixi, interyer va undagi 
uslublar, arxitekturaviy grafika usullari va ularni o‘qiy olishi lozim. Chizma geometriya fanidan 
fazoviy tasavvurga ega bo‘lishi uchun uning proyeksiyasi yaqqol tasvirlari bilan tanishgan bo‘lishi 
talab qilinadi. Jumladan, chizma geometriya fanidan bir necha chizmalar orqali ko‘rishimiz 
mumkin: 
1-chizmada tasvirlangan giperbolik paraboloid sirti n parabolaning y o`z tekisligiga 
parallel bo‘lib, uchi doim n1 parabola bo‘yicha harakatlanishidan hosil bo‘lgan yoki bu sirtni xOy 
tekisligiga parallel tekisliklardagi m giperbolalarning karkasidan hosil bo‘lgan deyish ham 
mumkin. Shunga ko‘ra bu sirtni giperbolik paraboloid yoki parabolik giperboloid deb yuritiladi. 
1-chizma 
To‘gri doiraviy konusning o‘qiga qiya bo‘lgan tekislik bilan barcha yasovchilarning 
kesishishi natijasida kesim yuzasida yopiq egri chiziq ellips hosil bo‘ladi (2-chizma). 
34

---

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
 
ILMIY AXBOROTLARI 2020/6 
To‘gri doiraviy konusni bitta yasovchisiga parallel bo‘lgan tekislik bilan kessak kesim 
yuzasida ochiq egri chiziq parabola hosil bo‘ladi (3-chizma).