Qarshi davlat universiteti roman german filologiyasi roman-german tillari kafedrasi

Sprz=Betrz,  Sprz  va  Betrz  oldin,  keyin  va  bir  paytda  Aktz,  -Mod+/-

Colloqu, -Adv 

                                                          

Bu  holatni  das  iterative  Präsens  (qaytarilib  turadigan  holat),  das  qualitative 

Präsens  (sub‘ektning  xususiyati)  va  das  generelle  Präsens  (umumlashtirilgan 

jarayon)  kabi  guruhlarga  bo‘linadi  hamda  o‘zbek  tilidagi  hozirgi  kelasi  zamon 

shakliga mos tushadi: 

Was  können  die  schon  unternehmen?  —  Xo’sh,  ularning  qo’lidan  nima 

kelardi? (das qualitative Präsens-Hozirgi zamon davom fe‘li) 

Bu  gapda  so‘zlovchi  tomonidan  jarayon  ishtirokchilariga  munosabat  va 

jarayonning  kechishi  ifodalangan  bo‘lib,  unda  ham  so‘zlovchining  jarayonga 

munosabati kuzatish vaqtiga mutanosib. 

Bin ich ein Zinker? — Nima men ayg’oqchimanmi? (das qualitative Präsens 

- Hozirgi zamon davom fe‘li) 

Nutq  vaqtida  o‘z  xususiyati  haqida  so‘z  yuritayotgan  so‘zlovchi  kuzatuv 

vaqtiga  yaqinlashmoqda.  Modallik  sezilmaydi.  Aniq  vaqtni  ko‘rsatuvchi  leksik 

belgi mavjud emas. 

Die  Haftlinge  gehen  ohne  Posten,  verstanden?  —  Mahbuslar  soqchisiz 

yurishadi, uqdingmi?   (das iterate Präsens - Hozirgi kelasi zamon) 

Jarayon  umumlashgan,  jarayon  vaqti  so‘zlovchi  tomonidan  nutq  vaqtiga 

tenglashtirilgan,  kuzatish  vaqtiga  chorlov  bor,  demak,  hali  kuzatuv  vaqti  yetib 

kelmagan. Badiiy uslubga doir leksik birlik hamda aniq vaqtni ko‘rsatuvchi leksik 

birlik mavjud emas. 

Ich  bewundere  Ihre  Ruhe,  Herr  Komm!  —  Xotirjamligingizga  qoyilman 

janob kommendant!   (das qualitative Präsens - Hozirgi zamon davom fe‘li) 

---

 

 

Bu gapda so‘zlovchi tomonidan sub‘ekt xususiyati ochilmoqda. Aniq vaqtni 

ko‘rsatuvchi  leksik  birlik  mavjud  emas.  Jarayon  vaqti  umumlashgan  va  nutq 

vaqtiga tenglashtirilgan. 

s)  Präsens  "kelajak"  semasini  boshqarishi  mumkin,  bunda  hali  bo‘lib  o‘tmagan 

voqea-hodisa yoki ish-harakatni bu zamon orqali kelajakka, ya‘ni bu jarayon  

                                                          

 

                                                                   

 

aktual  bo‘lgan,  bo‘lib  o‘tishi  yoki  amalga  oshirilishi  ko‘zda  tutilgan  vaqtga 

o‘tkaziladi."Futurisches  Präsens”  aniq  vaqt  ma‘nosi  payt  holi  yordamida 

konkretlashadi. Bu holat o‘zbek tilida "hozirgi kelasi zamon" atamasi bilan birga 

"kelasi  zamon  maqsad  fe‘li",  "kelasi  zamon  gumon  fe‘li"  kabi  shakllar  orqali 

tasvirlanadi. 

Uning  shartli  belgilari:  Aktz  =  Betrz  va  Sprz  dan  keyin  Betrz,    +/  Mod,  +