‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

I()-rasm.
Zangori maymunjon (Ежевика сизая) -
Rubus caesius L.
61

---

Bargining damlamasi xalq tabobatida shamollash kasalliklari­
da terlatuvchi vosita sifatida, tom oq o g ‘riganda o g ‘izni chayish 
uehun q o ‘llaniladi. Mevasi terlatuvchi, isitma ko‘tarilganda harorat- 
ni pasaytiruvchi va chanqoqni qoldiruvchi, ishtaha ochuvchi dori 
sifatida ishlatiladi. Ildizidan tayyorlangan qaynatmasi milk kasal- 
langanda og‘iz chayish uehun hamda siydik haydovchi dori sifatida 
qoilaniladi. M aymunjonning yangi uzib olingan bargini ezib temir- 
atkiga, surunkali va yiringli yaralarga bog‘Iansa davo bo'ladi.
IMalina (Малина обыкновенная) -
Rubus idaeus L.
M alina o ‘simligi R a’noguldoshlar -
Rosaceae
oilasiga man- 
sub boMgan ko'p yillik lianasimon buta. Malina y o w o y i holda 
O ‘zbekistonda uchramaydi, uning navlari introduksiya qilingan. 
Birinchi yilgi poyalari yashil rangli, yog‘ochlanmagan, mayda ti- 
kanli bo‘lib, gul chiqarmaydi va meva qilmaydi.
11-rasm.
M alina (Малина обыкновенная) 
- Rubus idaeus L.
62

---

I In poyasi qishga borib yog‘ochlanadi, tikanlari to ‘kiladi. 
I!- Kmi lii yili gul chiqaradi va mevasi pishgandan so‘ng qurib qoladi. 
I'nyuliiii ikki yillik.
Murgluri toq patli, 5-7 ta (poyasining yuqori qismidagilari) uch 
phi-.linkali murakkab, b arg b o ‘lakchalari tuxumsimon, pastki tornoni 
lukli, mitekis, arrasimon qirrali bo‘lib, uzun bandi yordamida poyasi- 
gu kctma-ket o ‘mashgan. Mayda, k o ‘rimsiz, yashil oq rangli gul lari 
t|a!qonsimon гоЧакка to ‘plangan. Mevasi - qizil rangli, sharsimon 
V«*k i konussimon, danakli, murakkab to ‘pmeva. M alina may oyida 
(itillaydi, mevasi iyunda pishadi. Malina Kavkaz, Markaziy Osiyo 
vii
Sibir o ‘rmonlarida, o ‘rm on chetlarida, jarlarda, tog‘larda, ariq 
bo'ylarida, o ‘rmon ostida, bulalar orasida va boshqa nam yyerlarda 
o'sadi.
Malina dorivor va rezavor mevali buta sifatida k o ‘p miqdorda 
o'stiriladi. Mevasi tibbiyotda ishlatiladi. Uni to ‘liq pishgan vaqtida 
i|o‘lda ehtiyotlikbilan terib olinadi, quyoshda so ‘litib, so‘ngra quruq 
va issiq joyda yoki quritgichlarda quritiladi yoki murabbo qilib 
qo'yish mumkin. Mevasi ko‘pineha quritmasdan ham ishlatiladi. 
Xo‘l mevasidan sharbat va meva shirasi tayyorlanadi.
Meva tarkibida organik (2,2% gacha olma, limon, salitsil, vino 
va boshqa kislotalar), 10% gacha qand, kaliy tuzlari, 45 mg% gacha
S, V va R vitaminlari, karotin, pektin, oshlovchi va boshqa biologik 
I'aol moddalar bor. Dori preparatlari - meva damlamasi, sharbati 
va mevasi terlatuvchi choylar-yig‘malar tarkibida turli shamollash 
kasalliklarida terlatuvchi vosita sifatida qo‘llaniladi. M eva sharba- 
lidan farmatsevtikada suyuq dorilarning ta ’mini yaxshilash uehun 
Ibydalaniladi.
Yangi terilgan va quritilgan meva damlamasi xalq tabobatida 
ishtaha ochuvchi, ovqat hazmini yaxshilovchi, terlatuvchi, o'pka 
va nafas yo‘llari shamollaganda balg‘am k o ‘chiruvchi, isitma 
ko‘tarilganda haroratni pasaytiruvchi hamda m e’da, ichak kasal- 
1 iklariga dori sifatida q o ‘llaniladi. Malina bargidan tayyorlangan 
tlarnlama va qaynatma ich ketishni davolash, y o ‘tal va anginada to- 
moqni chayish uehun ishlatiladi.

---