‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Organik kislotalar. 
Ular asosan o'sim liklarda to'planadi, erkin 
holatda va tuzlar yoki efirlar ko'rinishida bo'ladi. Bularga olma, li- 
mon, qahrabo, vinotoshli, shavel, chumoli va sirka kislotalari kiradi. 
IJlar organizmda modda almashinuvida ishtirok ctadilar, so'lak be- 
zlari faoliyatida qatnashadilar, o 't moddasi va oshqozon shirasi ajra- 
lishini tezlashtiradilar. Organik kislotalar olmada. limonda, klyukvada, 
sinorodinada, n a’matakda, Chakandada, shavel barglarida, nordon 
mcvalarda uchraydi. Ular orasidan valerian va izovalerian kislotalar, 
ben/.oy kislota dorivorlik xususiyatlariga ega.

---

Moylar va moysimon moddalar. 
Ular glitserin va yuqori moyli 
kislotalarning murakkab efirlari hisoblanadilar. Ular toza holatida 
(Chakanda, kastor, zaytun) dorivor mahsulotlar sifatida qoilaniladi 
yoki dorivor vositalar uchun erituvchi sifatida ishlatiladi. Tibbiyotda 
ulardan surtma dorilar sifatida ishlatiladi. Kastor moyi surgi sifa­
tida Chakanda moyi oshqozon va o 'n ikki barmoq ichaklar yarasini 
tuzatishda, hamda kuygan terilami tezroq regeneratsiya boiish ini 
ta’minlaydi.
Kamedlar. 
Daraxt yoki buta tanasi zararlaganda oqib chiquv- 
chi va qotib qoluvchi o'sim lik shiralari - polisaxaridlardir. Ular 
kimyoviy tarkibiga ko‘ra turlicha, asosan geteropolisaxaridlar-gek- 
sozan, pcntazan va poliuronidlarga tegishli. Ular spirtda, efirda va 
xloroformda erimaydi, dori tayyorlashda emulgator sifatida ishla­
tiladi. Kamedlarga ra’noguldoshlar, rutadoshlar, dukkakdoshlar va 
pistadoshlar oilalariga mansub daraxt-buta o^simliklari boy bisob- 
lanadi. Kamedlar olish manbasi - abrikos, gilos, olxo‘ri daraxtlari 
hisoblanadilar.
Saponinlar. 
Birinchi marta 1810-yilda 
Saponaria
o ‘simligidan 
ajratib olingan steroid va triterpen glikozidlari hisoblanadi, ular 
gemolitik xususiyatga ega b o iib sovuqqonli hayvonlar uchun za­
harli hisoblanadi. Aglikoni tuzilishiga qarab saponinlar steroidli va 
triterpen saponinlarga ajratiladi. Saponinlaming uglevodli qismi 
1-11 tagacha monosaxaridlardan iborat b o iish i mumkin. Saponinlar 
eritrotsitlarning gemolizini keltirib chiqaradi. Hozirgi paytda sapo­
ninlar 40 ga yaqin oilalarga mansub o ‘simliklarda uchrashi qayd 
etilgan.