Hayvonot dunyosining zamonaviy sistemasi

Dunyo (Kingdom) -
Organik olam sistemasidagi eng yirik taksonlardan biri hisoblanadi. Yaqin 
davrgacha Organik olam 4 ta dunyo: Drobyankalar (Monera), Zamburug‗lar (Fungi, Mycota), 
O‗simliklar (Plantae, Vegetabilia) va Hayvonlar (Animalia) dunyosiga ajratilib o‗rganilar edi. 
Bu sistemada Bakteriyalar va Sianobionetlar kichik dynyo tarzida Drobyankalar olami tarkibiga 
kiritilgan. Ayrim sistematiklar Tiriklikni 5 ta dunyo: Bakteriyalar, Sianobionetlar, O‗simliklar, 
Zamburug'lar va Hayvonlarga ajratishadi. Hozirgi davrda sistematiklar tomonidan Eukariotlar katta 
dunyosiga yana bir yangi guruh Protistlar dunyosi kiritildi (
qarang:
jadval).
Protistlar (Protista), ya‘ni eng sodda organizmlar dunyosiga tuzilishi va hayot kechirishi har xil 
bo‗lgan yadroli (eukariot) organizmlar kiritiladi. Hujayralarning ixtisoslashmaganlifgi, ya‘ni to‗qima 
va organlarning bo‗lmasligi barcha Protistlar uchun umumiy xususiyat hisoblanadi. Protistlar 
infuzoriya, amyoba, xlamidomonada kabi bir hujayralui organizmlar bilar bir qatorda qo‗ng‗ir, qizil, 
yashil suv o‗tlari kabi ko‗p hujayrali suv o‗tlari kabi organizmlarni ham o‗z ichiga oladi.

---

12 
Quyidagi jadvaldan yirik biologik sistemalarni klassifikatsiya qilish asosan to‗rt xil belgilarga 
asoslanganligi ko‗rinib turibdi. Mazkur klassifikatsiyada Protistalar bilan boshqa guruhlar o‗rtasidagi 
farqlar aniq ko‗zga tashlanmaydi. Shunday bo‗lsada o‗simlik va hayvonot dunyosidan yangi Protistlar 
dunyosini ajratib chiqarilishi botanika va zoologiya o‗rganadigan organizmlar o‗rtasiga aniq chegara 
qo‗yishga imkon beradi.
Organik olamning dunyolar bo„yicha tavsifi 
Dunyo 
Bakteriyalar Arxibakte- 
rialar 
Protistalar O‗simliklar 
Zambu- 
rug'lar 
Hayvonlar 
Eubacteria 
Archae-
bacteria 
Protista 
Plantae 
Fungi 
Animalia 
Hujay-
rasi 
Yadro,orga- 
noidlari 
bo‗lmaydi, 
hujayra 
devorida 
murein 
kislota bor 
Yadro va 
organoidlari, 
yuq, genetik 
materiali 
eukariotlar-
ga yaqin 
Yadrosi 
bor, 
ayrim 
guruh- 
lari ko‗p 
yadroli 
Yadro,vaku-
ola, xloro- 
plastlari 
bor, hujayra 
devori 
selluloza. 
Yadrosi 
r,hujayra 
Devoiri 
qattiq 
xitin yoki 
selliloza 
Yadrosi 
bor, qattiq 
hujayra 
qobig'i 
bo‗lmaydi 
Tuzi- 
lishi 
Asosan bir hujayrali, ko‗p 
guruhlari (kolonial) 
guruhlari ham uchraydi 
Bir hujay-
rali, kop 
hujayrali; 
to‗qima- 
lari rivoj-
lanmagan 
Ko‗p hujay-
rali, 
to‗qimalari 
rivojlangan 
Ko‗phyjay-
rali mitsy-
liy. Hujay-
ralar orali-
g'I to‗sig'i 
yo‗q 
Ko‗p 
hujay-rali, 
to‗qima va 
organlari 
rivojlangan. 
Oziq- 
lanish 
usuli 
Geterotrof, 
avtotrof 
Xemosintez, 
avtotrof, 
geterotrof, 
fotosintez 
Geterotrof, 
fotosintez-
lovchi 
avtotrof 
Avtotrof, 
fotosintez 
Osmotrof, 
geterotrof 
Golozoy 
geterotrof 
Harakat-
lanishi 
Erkin yashaydi 
Erkin yoki 
yopishib 
yashaydi 
Faol harakatlanmaydi 
Ko‗pchiligi 
harakatchan