Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

 
12.2. Ўзбекистонда корхоналарни реструктуризациялаш 
жараёнларининг ўзига хос хусусиятлари ва ҳуқуқий асослари 
Бозор иқтисодиёти шароитида, яъни рақобат бозорида баъзи корхона 
ва ташкилотлар бошқарувни тўғри йўлга қўя олмаслиги натижасида 
молиявий ҳолати ёмонлашади ва инқирозга учрайди. 
Корхона ва ташкилотнинг банкротлик аломати (иқтисодий ночор) - 
Ўзбекистон Республикасининг янги таҳрирдаги “Банкротлик тўғрисида”ги 
қонунининг 4 - моддасига асосан, қарздорнинг пул мажбуриятлари бўйича 
кредиторлар талабларини қондиришга ва (ёки) мажбурий тўловлар бўйича ўз 
мажбуриятини бажаришга қодир эмаслиги, агар тегишли мажбуриятлар ва 
(ёки) тўловлар мажбурияти юзага келган кундан эътиборан уч ой давомида 
қарздор томонидан бажарилмаганлиги эътироф этилади. 

---

178 
Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов томонидан
Вазирлар Маҳкамасининг 2008 йил 8 февралдаги 2007 йилда
республикани 
ижтимоий-иқтисодий 
ривожлантириш 
якунлари
ва 
2008 
йилда 
ислоҳотларни 
янада 
чуқурлаштиришнинг 
энг
мухим 
устувор 
вазифаларига 
бағишланган 
мажлисида
белгилаб берилган устувор йўналишларидан бири “Иқтисодиётнинг 
барқарор ва мутаносиб ўсиши ҳамда таркибий ўзгаришлар ва 
модернизациялашни таъминлаш, унинг энг муҳим тармоқларини техник ва 
технологик жиҳатдан янгилаш” ҳисобланади. 
Иқтисодий ночор ва зарар кўриб ишлаётган корхоналарни таркибий 
ўзгартириш, молиявий соғломлаштириш буйича бир қанча Фармонлар ва 
қарорлар қабул қилинди. Уларни қўйида куриб ўтамиз: 

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2008 йил 18-
ноябрдаги ПФ-4053 сонли “Иқтисодиёт реал сектори 
корхоналарининг молиявий барқарорлигини янада ошириш чора-тадбирлари 
тўғрисида”ги Фармони; 

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2008 йил 19- 
ноябрдаги Ф-4010 –сонли “Иқтисодий ночор корхоналарни 
тижорат банкларига сотиш тўғрисидаги тартибни тасдиқлаш тўғрисида”ги 
сонли Фармойиши; 

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2008 йил 28-
ноябрдаги ПФ-4058 сонли “Иқтисодиётнинг реал сектори 
корхоналарини қўллаб-қувватлаш, уларни барқарор ишлашини таъминлаш 
ва экспорт салоҳиятини ошириш чора-тадбирлари дастури тўғрисида”ги 
Фармони; 

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2008 йил 29-
декабрдаги ПҚ-1024 сонли “2009 йилга асосий макроиқтисодий 
кўрсатгичларни 
ва 
Ўзбекистон 
Республикаси 
Давлат 
бюджети 
параметларини прогноз қилиш тўғрисида”ги қарори (8 банди). 
Ушбу фармон ва қарорларнинг асосий мақсади иқтисодий ночор 

---

179 
корхоналарни молиявий соғломлаштириш, модернизациялаш, техник ва 
технологик жиҳатдан янгилаш жараёнига тижорат банкларининг 
маблағларини кенгроқ жалб қилишни йўлга қўйишга қаратилган. 
Банкрот корхоналарни тижорат банкларига сотишнинг (балансига 
беришнинг) 
3та 
механизм 
бўйича 
амалга 
оширилади. 
Ушбу 
механизмларнинг барчаси Республика Комиссиясининг қарори билан амалга 
оширилади. 
1.
Банкрот корхонанинг кредиторлик қарзининг таркибини 70 ва ундан 
ортиқ фоизини банк кредитлари ташкил этса, тижорат банклари балансига 
бериш; 
2.
Аукцион савдолари орқали тижорат банкларига сотиш (энг кўп 
нархни таклиф қилган ва тегишли мажбуриятни ўз зиммасига олган); 
3.Танлов савдолари орқали – тижорат банкларига “0” (ноль) қийматга 
инвестицион мажбурият шарти билан сотиш. 
Банкрот корхоналари негизида янги ташкил этилган хўжалик юритувчи 
субъектлар корхоналари

қўшимча қиймат солиғидан озод қилинди; 

уч йил давомида фойда солиғи, ягона солиқ тўлови, мулк солиғи ва ер 
солиқларини тўлашдан озод қилинди; 

бошқарув компанияларга берилганда фойда солиғи ва ягона солиқ 
тўловидан икки йил давомида озод қилинди. 
Тижорат 
банкларига 
берилган 
имкониятлари 
қўйидагилардан 
иборатдир: 

негизида – устав жамғармаси 100%гача бўлган янги корхона ташкил 
этиш; 

тугатилиши муносабати билан унга аввал берилган, қопланмаган 
кредитини, шу жумладан Ҳукумат кафолати билан берилган кредит 
суммасини банк кенгашининг қарори билан ҳисобдан чиқариш; 

учун малакали бошқарув компаниясини тузиш ва жалб қилиш; 

---

180 

уларни тугатиш баҳосида олиб, фаолиятини тиклаб уни бозор 
баҳосида сотиш кабилар. 
Тижорат банкларининг мажбуриятларига қўйидагилар киради: 
1.
Тижорат банклари балансига ўтказилган банкрот корхоналарни 
тиклаш, техник ва технологик модернизация қилиш ва ишлаб чиқаришни 
қайта қуроллантириш, зарур бўлганда корхонани тўлиқ реструктуризация 
қилиш орқали фаолият йўналишини ўзгартириш, стратегик ҳамкорлар ва 
инвесторларни жалб қилишни назарда тутувчи бизнес-режаларни ишлаб 
чиқиш;
2.
Ёлланган ҳар бир корхона бошқарувчиси ишлаб чиқаришда кутилган 
натижаларга эришиши орқали ишлаб чиқаришларга замонавий ва юқори 
малакали бошқарувчиларни жалб қилиш ишларини олиб бориши; 
3.
Банклар тасарруфига берилган банкрот корхоналари келгуси фаолияти 
устидан Республика комиссиясида ҳисобот беришлари йўлга қўйилган.