“qutadg‘u bilig” asarining ta’limiy-tarbiyaviy ahamiyati

__________________________________________________________________ 
"Экономика и социум" №10(77) 2020 www.iupr.ru
bo‘lishi va rivojlanishi tarixida o‘ziga xos mavqega ega bo‘lgan buyuk 
mutafakkirdir. Uning ma'naviyat-ma'rifat, odob-axloq, ta'lim va tarbiya haqida 
qoldirgan ilmiy-falsafiy merosi va ta'limoti O‘zbekiston davlat mustaqilligi 
ma'naviy zaminlarini mustahkamlashda, milliy o‘zligimizni tanishimizda, istiqlol 
mafkurasini shakllantirishda muhim ahamiyat kasb etmoqda”
2
.
Markaziy Osiyo xalqlari tarixida o‘chmas iz qoldirgan jamoat va davlat 
arbobi, mutafakkir Yusuf Xos Hojibning siyosiy- huquqiy qarashlarini o‘rganish, 
uning bugungi kunda ham o‘z ahamiyatini yo‘qotmagan g‘oyalaridan milliy 
davlatchilikni barpo etish va mustahkamlashda tanqidiy foydalanish, ulardan 
ulg‘ayib kelayotgan yosh avlodni xabardor qilish, o‘zlikni anglash davlat siyosati 
darajasiga ko‘tarilgan O‘zbekiston Respublikasida alohida ma'naviy - ma'rifiy va 
amaliy ahamiyat kasb etadi
3
.
Mutafakkir kishilarni o‘ylab oila qurishdan boshlab, farzand tarbiya etish, 
oilaning moddiy ta’minotini yuritishgacha bo‘lgan eng ezgu zaruriy vazifalarni 
birma-bir bayon etadi. Yusuf Xos Hojibning o‘zi kishilarga munosabatda 
o‘rtamiyona yo‘l tutishni tavsiya etadi. Shunda do‘st dushmanga aylanmaydi, ezgu 
ishlar amalga osha boradi, deb ta’lim beradi. 
“Qutadg‘u bilig”da yana jumboqlarni yechish usullaridan ham 
foydalanilgan. Bu uslub o‘quvchini asarga qiziqtiradi, uni o‘qimishli qiladi. 
Hozirgi davrda bu muammoli ta’lim deb yuritiladi. Ammo tarbiya va ta’lim 
merosimizda jumboq-muammoli ta’lim o‘ziga xos xususiyatga ega. Masalan, 
asardagi Kuntug‘mish (Elig) bilan Oyto‘ldi munozarasini olaylik. 
Bu munozarada olim quyidagi fikrni ilgari suradi: Elig Oyto‘ldiga o‘rin 
berganda o‘tirmagani, “xon yonida menga o‘rin yo‘q”, - degan edi. Yerga koptok 
qo‘ygani va unga o‘tirgani bilan Oyto‘ldi - davlat koptok kabi barqaror emas, bir 
2
Boboev H., G‘ofurov Z. O‘zbekistonda siyosiy va ma'naviy-ma'rifiy ta'limotlar taraqqiyoti. – Toshkent: Yangi asr 
avlodi, 2001, 225-b. 
3
Тахиров Курбанбай Хайитбоевич Юсуф Хос Ҳожибнинг сиёсий-ҳуқуқий қарашлари.Юридик фанлар 
номзодлик диссертация – Автореферат, Тошкент – 2011. 

---