Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnalogyalari universiteti qarsi filiali

MB
ni tashkil etishda ma’lum qonun va qoidalarga amal qilish lozim. 
Bundan buyon
axborot
so‘zini
ma’lumot
so‘zidan farqlaymiz, ya’ni
axborot
so‘zini 
umumiy tushuncha sifatida qabul qilib,
ma’lumot
deganda aniq bir belgilangan narsa yoki 
hodisa sifatlarini nazarda tutamiz.
Ma’lumotlar bazasini yaratishda, foydalanuvchi 
axborotlarni turli belgilar bo‘yicha tartiblashga va ixtiyoriy belgilar birikmasi bilan 
tanlanmani tez olishga intiladi. Buni faqat ma’lumotlar tizilmalashtirilgan holda bajarish 
mumkin.
T i z i l m a l a sh t i r i sh
– bu ma’lumotlarni tasvirlash usullari haqidagi kelishuvni 
kiritishdir. Agar ma’lumotlarni tasvirlash usuli haqida kelishuv bo‘lmasa, u holda ular 
tizilmalashtirilmagan deyiladi. Tizilmalashtirilmagan ma’lumotlarga misol sifatida matn 
fayliga yozilgan ma’lumotlarni ko‘rsatish mumkin.
Ma’lumotlar bazasidan foydalanuvchilar turli amaliy dasturlar, dasturiy vositalari, predmet 
sohasidagi mutaxassislar bo‘lishi mumkin. Ma’lumotlar bazasining zamonaviy 
texnologiyasida ma’lumotlar bazasini yaratish, uni dolzarb holatda yuritishni va 
foydalanuvchilarga undan axborot olishini ta’minlovchi maxsus dasturiy vosita, ya’ni 
ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi yordami bilan markazlashtirilgan holda amalga 
oshirishni nazarda tutadi.

---

Loyihalash
— moʻljallangan obʼyektlar (apparat va asboblar, bino va 
inshootlar, yoʻl va koʻpriklar, mashina va jihozlar, samolyot va kosmik kemalar, 
radiopriyomnik va televizorlar, telefon va kompyuterlar, kiyim-bosh va 
poyabzallar, mebellar hamda boshqa turli-tuman mahsulotlarning yangi xillari va 
namunalari)ni qurish va yaratish uchun ularning loyihalarini tuzish va chizish 
jarayoni. Fan va texnikaning barcha sohalarida qoʻllaniladi. U i. t. ishlari, 
iqtisodiy va texnikaviy hisob-kitob, smeta tuzish, chizmachilik va chizmalarni 
koʻpaytirish amallarini oʻz ichiga oladi, chizmalar asosida koʻpincha obʼyekt 
(bino, mashina va boshqalar)ning maketi tayyorlanadi. Biror bir obʼyektni 
individual (yakka tartibda) va tipaviy (ommaviy tartibda) L. mumkin. L.ni 
maxsus tashkilotlar, firmalar yoki guruhlar amalga oshiradi. Bular sohalar 
boʻyicha yoki ixtisoslashtirilgan tarzda ish yuritadi. Biror obʼyektni L.da 
standartlashtirilgan detallar, agregatlar, uzellar va meʼyoriy hujjatlardan keng 
foydalaniladi.

---

U
shbu bosqichlarda amalga oshiriladi: loyiha topshirigʻi, loyiha yechimi va 
loyiha sinovi. L oy iha topshirigʻida boʻlajak obʼyektni qurishning shartsharoitlari 
va mak,-sadga muvofikligi asoslanadi va uning tafsilotlari belgilanadi. Loyiha 
yechimida boʻlajak obʼyektning rejasidan tortib toki tayyor holigacha boʻlgan ishlar 
belgilab olinadi. Loyiha sinovida tayyor loyiha maxsus tuzilgan dastur asosida 
tekshiriladi.
Bu bosqichlarni amalga oshirishda i. t. ishlari va muhandislik-qidiruv 
ishlarini bajarishga ham toʻgʻri keladi. Hozir L. jarayonini avtomatlashtirishga 
ayniqsa keng eʼtibor berilmoqda. Bunda tashkiliy
-texnikaviy vositalar, elektron-
hisoblash mashinalari, kompyuterlar, avtomatika vositalaridan foydalaniladi. Bu 
vositalar majmui "inson va mashina" tizimini, yaʼni avtomatlashtirilgan L. tizimini 
tashkil qiladi. Bu tizim insonni murakkab va sermehnat hisoblash, qiyin jadvallarni 
tuzish ishlaridan ozod qiladi, L.ni ancha tezlashtiradi.
[1]

---

XULOSA
Relatsion ma'lumotlar bazalari ko'pincha meros o'rnini egallagan ierarxik 
ma'lumotlar bazalari va tarmoq ma'lumotlar bazalari, chunki RDBMSni amalga 
oshirish va boshqarish osonroq edi.
Keng ma’noda ma’lumotlar bazasi 
- bu 
qandaydir bir predmet sohasidagi real muhitning aniq ob’ektlari haqidagi 
ma’lumotlar to‘plamidir. Predmet sohasi deganda avtomatlashtirilgan boshqarishni 
tashkil qilish uchun o‘rganilayotgan real muhitning ma’lum bir qismi tushiniladi
. 
Ma’lumotlar bazasini yaratishda, foydalanuvchi axborotlarni turli belgilar bo‘yicha 
tartiblashga va ixtiyoriy belgilar birikmasi bilan tanlanmani tez olishga intiladi.

---