|
VII BOB. KORXONADA ASBOB USKUNA XO’JALIGINI TASHKIL
ETISH
Tayanch so’z va iboralar.
Asbob uskuna xo‘jaligi tarkibi, vazifasi, texnologik uskuna, indeksatsiyalash,
klassifikatsiyalash, asbob -uskunaga bo‘lgan ehtiyoj, buyurtma berish tizimi,
buyurtma nuqtasi, ―max‖ zahira,‖ min‖ zahira.
7.1.Sanoat korxonalarida asbob uskuna xo’jaligining ahamiyati va vazifalari.
Ishlab chiqarish korxonalari o‘z faoliyatlari davomida juda ko‘p turdagi
instrument va texnologik jihozlardan foydalanadilar. Ish joylarining ana shu
instrument va uskunalar bilan o‘z vaqtida ta‘minlanishi va ularning
takomillashganlik darajasi asosiy ishchilarning mehnat unumdorligiga, mahsulot
sifati va tannarxiga korxonaning bir me‘yorda ishlashiga katta ta‘sir ko‘rsatadi.
Ishlab
chiqarishga
avtomatlashtirilgan,
mexanizasiyalashtirilgan
yangi
texnologiyani keng joriy qilish asbob uskuna va texnologik uskunalarning sifati,
chidamliligi, aniqliligi kabi ko‘rsatkichlariga yuqori talablar qo‘yadi.
Texnologik uskuna-texnologik jarayonning belgilangan qismini bajarish uchun
texnologik jihozlarga biriktiriladigan ishlab chiqarish qurollaridir. Masalan, turli
xil asbob uskunalar, plastmassalar, shtamplar, press-shakllar, nazorat qilish
vositalari.
Texnologik uskuna va asbob uskunalar ixtisoslashtirilgan korxonalar va
korxonalar tarkibiga kiruvchi asbob uskuna sexlarda ishlab chiqariladi.
Asbob uskuna xo‘jaligining asosiy vazifalari:
korxonaning turli xil texnologik moslamalarga bo‘lgan ehtiyojini
aniqlash;
har bir ish joyini zaruriy miqdorda sifatli uskuna bilan ta‘minlanishini
tashkil etish;
kerakli miqdordagi asbob uskunalar zapasini tashkil etish, ularni saqlash;
mahsulot birligiga to‘g‘ri keladigan asbob uskuna sarfini va tannarxini
doimiy ravishda pasaytirib borish.
Asbob uskunalar xo‘jalikning tarkibiga quyidagi bo‘limlar kiradi:
yangi, maxsus instrumentlarni tayyorlovchi hamda murakkab texnologik
uskunalarni ta‘mirlashini amalga oshiruvchi instrumental sex;
asosiy ishlab chiqarish sexlari tarkibiga kiruvchi asbob va uskunalarni
ta‘mirlash qilish bilan shug‘ullanuvchi asbob uskuna uchastkalar;
tiklash ustaxonalari;
asbob uskunalarni saqlash va uzatish bilan shug‘ullanuvchi kladovkalar,
asbob uskunalarni saqlash omborxonasi.
Asbob uskuna sexlarning hajmi va soni ishlab chiqarish turiga, ishlab
chiqaradigan mahsulot hajmiga, konstruktiv-texnologik xususiyatlariga bog‘liq.
Asbob uskuna sexlari ixtisoslashtirilgan hamda kompleks sexlar bo‘lishi
mumkin.
Texnologik uskunalarni ishlab chiqarish, rejalashtirish va ulardan foydalanishni
takomillashtirish uchun ularni ma‘lum bir belgilarga ko‘ra, klassifikasiyalashtirish
lozim. Foydalanish xarakteriga ko‘ra uskuna yoki asboblar standartlashtirilgan va
maxsus bo‘lishi mumkin.
Standart asbob uskunalar parametrlari bo‘yicha davlat standartiga mos keladi va
bir qancha korxonalar esa alohida detalga ishlov berishda biron bir operatsiyani
bajarish uchun qo‘llaniladi.
Ishlab chiqarishda ishtirok etishiga ko‘ra, asbobva uskunalar sinflarga
(qirquvchi, o‘lchovchi, yordamchi instrument, shtamplar, moslamalar, press
shakllar) guruhlarga, turlarga ajratiladi.
Asbob uskuna xo‘jaligini samarali tashkil etishning muhim omillaridan biri
ularni klassifikatsiyalash va indeksatsiyalash hisoblanadi. Bu ayniqsa, ushbu
uskunalarnilarni saqlash va ish o‘rinlariga yetkazishda muhim ahamiyatga ega
bo‘lib, turli xildagi uskunalarni bir tizimga guruhlash imkonini beradi.
Klassifikatsiyalash yo‘li bilan barcha instrument va uskunalar konstruktiv
xususiyatiga ko‘ra, klasslarga, podklasslarga, gruppalarga va podgruppalarga
hamda turlarga ajratiladi.
Masalan:
Klass (sinf): kesuvchi asbob,
Podklass: kesuvchi asbob, kesgich, parma, frua,
Gruppa: asbob xarakteri va foydalanishni belgilovchi, tokarlik kesgichlari,
teskesar kesgichlar va x.k.,
Podgruppa: instrument xarakterini belgilovchi; shiluvchi,
Turi: instrument konstruksiyasi bo‘yicha.
Klassifikatsiyalash bilan bir qatorda indeksatsiyalash ham amalga oshiriladi.
Indeksatsiyalashning mohiyati shundaki, har bir uskuna turiga shartli belgi-indeks
qo‘yiladi.
Indeksatsiyalashning 3 xil turi qo‘llaniladi: o‘nlik, harflik, aralash.
O‘nlik tizimda klasslar, podklasslar, gruppalar raqamlar bilan belgilanadi,
ya‘ni har bir klass 10 ta podklassdan, podklass – 10 ta gruppadan va boshqalar.dan
iborat bo‘ladi.
Ushbu tizim texnik uskunalarga talabni rejalashtirishda kompyuterlardan
foydalanishni yengillashtiradi. Harfli tizimda sonlar o‘rniga instrument nomi yoki
xarakteristikasining
boshlang‘ich
harfi
qo‘llaniladi.
Aralash
tizimda
indeksatsiyalashda harflar va raqamlardan birdaniga foydalaniladi. Bu yerda bir
nechta boshlang‘ich belgilar harflar bilan, qolganlari esa sonlar bilan belgilanadi.
Maslan: 16x25 o‘lchamli avtomat kesgich quyidagi raqamli indeksga ega:
11
52 11
11 - klass
--------------------
bu yerda 52 – podklass
1 – 16 x 25
11 – gruppamaxrajda instrument o‘lchami ko‘rsatilgan.
Aralash tizimda esa:
RA – 211
bu yerda
R- klass
--------------------
A – podklass
1 - 16 x 25
211 – gruppa.
Texnologik uskunalar nomenklaturasining ortiqcha kengayib ketishining
oldini olish maqsadida asboblarni normallashtirish bo‘yicha ishlar olib borishni
talab etadi. Natijada instrumentlarni texnologik tayyorlashga sarflangan vaqt
qisqaradi, sifati yaxshilanadi va tanlab olish qulaylashadi. Instrumentlarni (asbob-
uskunalarni) normalizatsiyalash asosida universal – yig‘ish moslamalarini qo‘llash
keng tarqalgan. Ularni qo‘llashda faqat bir operatsiyada ishlaydigan uskunalar
o‘zaro almashtiriladigan, normallashtirilgan detallar bilan almashtiriladi va zarur
paytda ulardan turli moslamalar tayyorlanadi. Ish tugagach ular qayta qismlarga
ajratilib ish uskuna uchun foydalaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
