R. O. Ismatov Nammqi, "Menejment" kafedrasidotsenti, iqtisod fanlari

Yetuklik bosqichida bo’lgan tarmoqlarda raqobat strategiyasi.
Yangi tarmoklarning tez sur’atlar bilan usishi uzok davom etmaydi. Etuklik 
boskichiga utish davrida, tarmokning rakobat muxitida sezilarli uzgarishlar sodir 
bo’ladi.
Bular quyidagilar:
1. Iste’mol talabining pasayishi tarmoqning bozordagi ulushini saqlab qolish 
uchun kuchli raqobatni yuzaga keltiradi.
2. Mijozlar injiqroq bo’lib boradilar va takroriy xaridlarida katta foyda talab 
kiladilar.
3. Raqobat ko’p xollarda xarajatlarga va xizmat kursatish darajasiga katta ta ’sir 
kursatadi.
4. Ishlab chikarish kuvvatlarini kengaytirishda jiddiy muammolar paydo buladi.
82

---

5. Innovatsion jarayon va tovarlarni kullashning yangi usullarini izlash 
kiyinlashadi.
6. Xalqaro rakobat kuchayadi.
7. Tarmokning daromadliligi pasayadi.
8. Raqobatning kuchayishi 
avvalgi rakobatchilarning bir-birga kushilib 
ketishlariga va bir-birlarini «yutib» yuborishlariga olib keladi.
Etuklik boskichi rivojlanib borgan sari firmalar uzlarining strategik xarakatlarini 
rakobatchilar orasida pozitsiyalarini mustaxkamlashga yunaltiradilar. Bunda ular 
kuyidagi vositalardan foydalanadilar:
• Parametrik qatorlarini kiskartirish.
• Ishlab chiqarish jarayonini modernizatsiya kilishga e’tiborni karatish.
• Xarajatlarni kamaytirishga e ’tiborni kuchaytirish.
• Mavjud xaridorlarga sotuvni oshirish.
• Rakobatchi firmalarni past baxolarda sotib olish.
• Xalkaro bozorga chikish.
6.3.Depsinayotgan yoki tushkunlik xolatidagi korxonalar uchun strategiya.
K o’pgina firmalar sanoatga nisbatan o ’sish past bulgan tarmoklarda ish olib 
boradilar.
Bunday firma yoki kompaniyalar davom etayotgan turgunlikning anik vokeligini 
tan olishlari va bozorning mavjud imkoniyatlariga mos keladigan maksadlarni 
ifodalashga uz kuchlarini sarflashlari kerak buladi.
Depsinayotgan yoki tushkunlik xolatidagi tarmoklarda muvaffakiyatga erishgan 
kompaniyalar asosan kuyidagi strategiyalarga amal kiladilar:
1. O ’suvchi bozor segmentlarini aniklab, mos strategiya yaratish va ishlab 
chikish yuli bilan fokuslash strategiyasi tomon yul tutish.
2. Sifatni yaxshilash va innovatsiya asosida differentsiyalash tomon yul tutish.
3. Xarajatlar darajasini pasaytirish uchun zur berib va uzilishlarsiz ishlash.
Odatda sanab utilgan uchta strategiyaning bittasidan foydalanish talab etiladi.
Lekin ular bir-birini inkor etmaydilar. Unumdorlikning usishi baxolarni pasaytirish 
imkonini beradi, bu uz navbatida sotuv xajmini usishiga olib keladi.