7
/
5/11
kerak.
I II . A sosiy n a z a r iy q ism (m a ’r u z a m a s h g ’u lo tla ri)
1 -m o d u l. U m u m iy e k o lo g iy a
1-m av zu . K iris h . E k o lo g iy a k u r s i, v a z ifa si, m a q s a d i, tu z ilm a s i va
ta r ix i, fa n n i o “rg a n ish u s u lla ri.
E kologiya va ta b ia t m uhofazasi tarixi. E kologiya fan in in g rivojlanish
bosqichlari. E kologik ta d q iq o tlarn in g am aliy aham iyati. H ozirgi zam o n ekologiya
fani tuzilm asi. T abiat v a ja m ia t orasidagi m unosabatlar.
2 -m a v z u . T a b ia tn i m u h o fa z a q ilis h n in g ilm iy n a z a riy a s o sla ri.
M u h it tushunchasi; m uhit tu rla ri, ekologik om illar,
러
classifikatsiyasi, m oslashish,
ekologik valenlik, ekologik n isha, biom arom lar.
3 -m a v z u . P o p u ly a ts iy a la r v a e k o tiz im la r ek o lo g iy asi
Populyatsiya haqida tush u n ch a.P o p u ly atsiy an in g xususiyatlari v a tuzilm alari,
populyatsiya gom eostazi, zichlik, biotsenoz, bogeotsenoz, ekotizm lar, u lam in g
tark ib iy qism lari, suktsessiya, ek o lo g ik pram ida, ekotizim da m o d d lar v a energiya
aylanishi.
4 -m a v z u . B io sfe ra
B iosfera
tushunchasi.
V .I.
V em ad sk iy
ta ’lim oti.
B iosfera
chegaralari.
B iosferaning kosm ik ro li. N o o sfera m uam m olari. B iosfera tuzilm asi m o d d alar va
ularni funktsiyalkari.
2 -m o d u l. T a b ia tn i m u h o fa z a q ilish
1 -m av zu . T a b iiy r e s u r s la r , u 】 a r d a n o q ilo n a fo y d a la n ish v a a tm o s fe ra
m u h o fa z a si.
0 ‘zbekiston tab iiy resu rslari, u lar holati v a foydalanish.T abiiy resurslar
klassifikatsiyasi v a ulard an t o ‘g ’ri foydalanish. Y er osti boy lik larid an t o ‘g ’ri
foydalanish. A tm osferaning tab iatd ag i axam iyati v a u n in g tirik o rganizm larga
ta ’siri. A tm osfera tarkibi, u n N flo slan tiru v ch i m anbalar. O zon tuynugi m uam m osi,
issiqxona effekti m exanizm i, k islo tali y o m g ’irlar, atm osfera ifloslanishiga qarshi
kurash y o ila r i v a usullari. R ad io ak tiv lik n in g biosferaga ta ’siri.
4
2-mavzu. Suv resursi va uni muhofazasi
Suvni tabiatdagi va inson hayotidagi ahamiyati, chuchuk suv muammosi,
suvni ifloslanish manbalari va urii muhofazasi. Suvni tozalash usullari va
inshootlari. 0 ‘zbekiston suv havzalariningn ekologik holati. Orol va orol bo‘yi
muommolari. Sub ifloslanishini inson salomatligiga ta’siri. Uyga qarshi kurashish
y o ilari, sho‘rlanish, cho‘llashish sabablari. Oldini olish chora tadbirlari.
3-mavzu. T uproq va uni muhofazasi
0 ‘zbekiston tuproqlari holati. Tuproqning moddalar aylanishdagi roli. Tuproqning
i
幻
oslanish manbalari. Tuproq eroziyasi, turlari. Tuproq eroziyasiga qarshi
kurashish yo'llari. Sho‘rlashish, cho‘Hashish sabablari, oldini olish chora tadbirlari.
4-mavzu. O^simlik, hayvonot dunyosi va ularni muhofaza qilish.
0 ‘simliklaming xilma-xilligi. Tabiatda modda aylanishida o'simliklarning roli.
Yer sharida o'sim lik qoplamining hozirgi holati. 0 ‘rmon resurslari. Dorivor
resurslar. Hayvonlarning xilma-xilligi. Tabiatda modda aylanishida xayvonlarning
roli. 0 ‘zbekistonda va yer sharida hayvonot olamining hozirgi holati. Hayvonlarni
muhofaza qilish va sonini qayta tiklash yuzasidan 0 ‘zbekistonda olib borilayotgan
ishlar. Muhofazaga olingan hududlar: Qo‘riqxonalar, buyurtmaxonalar, milliy
bog’lar, tabiat yodgorliklari, ekomarkaz haqida tushuncha hosil qilish. 0 ‘zbekiston
«Qizil kitobi».
IV. A maliy m ashg’ulotlar b o ^ ich a ko(rsatm a va tavsiyalar.
Amaliy mashg‘ulotlarida bakalavlar ilmiy ijodiy faoliyat bilan shug'ullanib
fan sohasidagi yangiliklar bilan amaliy mashg'ulotlarini rnazmunini boyitadilar.
Amaliy m ashg(ulotlari uchun tavsiya etilgan tahminiy mavzular:
Umumiy ekologiya
1. Ekologiyada qo'llaniladigan usullar
2. Inson va tabiiy landshaftlar
3. Qishloq xo‘jaligi va biosfera
4. Suv muhiti omillariga organizmlarning moslashishi
5. Tuproq muhiti omillariga organizmlarning moslashishi
T abiatni muhofaza qilish
1. Shaharlarda shovqin muammosi
2. 0 ‘zbekiston tabiat yodgorliklari
3. 0 ‘simlik qoplamini muhofaza qilish. Qo‘riqxonalar
4. Hayvonot dunyosini muhofaza qilish. Milliy bog’lar, buyurtmalar, “Qizil
kitob”
5. Hayvonot va botanika bog’iga ekskursiya
6. 0 ‘zbekistonning ekologik barqaror rivojlanishi.
V.
M u staq il t a ’lirn va m ustaqil ish la r
Talaba mustaqil ishni tayyorlashda mu ay у an fanning xususiyatlarini hisobga
olgan holda quyidagi shakllardan foydalanish tavsiya etiladi:
• darslik va o ‘quv qo‘llanm alar b o ‘yicha fan boblari va mavzularini o ‘rganish;
• tarqatma m ateriallar b o ‘yicha m a’ruzular qismini o ‘zlashtirish;
• maxsus adabiyotlar b o ‘yicha fanlar bo'lim lari yoki mavzulari ustida ishlash;
• masofaviy t a ’lim;
Tavsiya etilayotgan m u staq il ish la rn in g m avzulari:
1
Ekologiya fani va uning boMimlari, ekologiynining vazifalari.
2
M uhit va ekologik om illar. M uhitga organizmlarning moslashishi.
3
Suv, havo va tuproq muhitlari va ulaming ifloslanishi.
4
Biomaromlar va tirik organizn
니
aming hayotiy shakllari. Vaqt ekologik omili.
O 'sim lik va hayvonlardagi sutkalik, oylik va yillik maromlari.
5
Populyatsiyalarning um um iy tasnifi. Populyatsiyalarning asosiy xususiyatlari
6
Biotsenoz, biogeotsenoz va ekotizim larning tuz^m alari va xususiyatlari.
7 Ekotizim larning o ‘zgarishi. Suksessiya hodisasi.
8
Biosfera haqida tushuncha. Vernadskiy taMimoti, noosfera.
9 T abiat va jam iat orasidagi m unosabatlar. Ilmiy texnika revolyusiyasiningn
tabiatga ta ’siri.
10 O bzbekistonda tabiatni m uhofaza qilish
11 A tm o sfera
h a v o sin i
iflo slan ish in i
inso n g a
t a ’siri
v a
u ndan
m u x o fazalan ish .
12 Tuproq ekologiyasi. Tuproqdagi muommolar va ularga qarshi kurash. Y er
haqidagi qonun va tu p ro q m uhofazasi.
13 0 ‘simliklar dunyosini muxofaza qilish. 0 ‘sim liklam i tabiatda tutuan o ‘rni,
xususiyatlari
14 H ayvonot dunyosini
m uhofaza qilish. Hayvonot
dunyosining
biosferadagi o‘mi.
15 Shovqin
haqida
tushuncha. Shovqin manbalari, inson organizm iga
shovqining ta’siri. Akustik ritmni yaxshilash
chora
tadbirlari.
16 E ko lo g ik x av fsizlik v a b arq aro r rivojlanish
17 E kologiya va x alq aro x am k o rlik
18 B arq aro r riv o jlan ish : m u am m o lar va istiqbollar
19 E kotizim dagi b io tik m u n o sa b atla r.
20 0 ‘zb ek isto n au ro ek o tizim lari m uam m olar, b a rta ra f etish y o ‘llari.
21 M uqobil en erg iy a tu rla ri.
6
V I Asosiy va q o 9shim cha o ’quv adabiyotlar ham da axborot m anbalari
Asosiy adabiyotlar
1. Peter Rellero, Dinah Zike. Ecology. USA, 2005. (darslik)
2. Тухтаев A.C., Хамидов А. “Экология асослари ва табитани мухофаза
килиш” укув кулланма. - Тошкент, 1994. "
3. Тухтаев А.С. “Экология” укув кулланма. — Тошкент, 1998.
4. Xamdamov I. va boshqalar. “Ekologiya” . d ‘quv qo4llanma. - Toshkent,
2009.
6. Sultonov P.S. “Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish asoslari”
darslik. — Toshkent, 2007.
7. Ergashev A., Ergashev T. “Ekologiya, Biosfera, va tabiatni muhofaza
qilish” darslik.
一
Toshkent, 2005.
8. Эргашев А. “Умумий экология” дарслик. — Тошкент, 2003.
9. Хайдарова X. ва бошкалар. Экология укитиш методикаси. укув
кулланма.
一
Тошкент, 2009.
10. Xojanazarov 0 ‘.Е., Muxamedjanova D. Ekologiya va tabiatni muhofaza
qilish (Darslik).
一
T.: TDPU, 2016.
11. Xojanazarov 0 ‘.E., Yakubjanova Sh.T. Ekologiya va tabiatni muhofaza
qilish (o4quv qoMlanma). — T.: TDPU, 2018.
Q o(shim cha adabiyotlar
12. Мирзиёев Ш.М. Танкидий тахлил, катьий тартиб-интизом ва шахсий
жавобгарлик
一
хар бир рахбар фаолиятининг кундалик коидаси булиши
керак. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2016 йил
якунлари ва 2017 йил истикболларига багишланган мажлисидаги Узбекистон
Республикаси Президентининг нутки. // Халк сузи газетаси. 2017 йил 16
январь, №11
13. Мирзиёев Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халкимиз билан
бирга курамиз. “Узбекистон”, 2017.
М .Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича ^аракатлар
стратегияси.
Узбекистон
Республикаси
президентининг
фармони.
Do'stlaringiz bilan baham: |