D a V l a t k a d a s t r L a r I a s o s L a r I

ТАБИИЙ ХАВФ ЮҚОРИ БЎЛГАН ЗОНАЛАР
ДАВЛАТ КАДАСТРИ
ТАБИИЙ ХАВФ ЮҚОРИ БЎЛГАН ЗОНАЛАР
ДАВЛАТ КАДАСТРИ
5.3. TABIIY XAVF YUQORI BO‘LGAN ZONALAR DAVLAT 
KADASTRI 
 
Tabiiy xavf yuqori bo‘lgan zonalar davlat kadastri Davlat kadastrlari yagona 
tizimining  tarkibiy  qismi  hisoblanadi  va  tizimli  kuzatishlar,  tadqiqotlar  hamda 
axborotlar to‘plash natijalari bo‘yicha tayyorlanadigan, doimo yangilab boriladigan 
va  zarurat  bo‘lganda  aniqlashtiriladigan  tabiiy  xavfi  yuqori  bo‘lgan  zonalarning 
unifikatsiya  qilingan  tavsiflari  va  tasvirlari,  har  yili  ro‘y  bergan  xavfli  tabiiy 
hodisalar to‘g‘risidagi ma’lumotlar to‘plamidan iborat bo‘ladi. 
Tabiiy  xavfi  yuqori  bo‘lgan  zonalar  davlat  kadastri  kadastr  obyektlarini 
hisobga  olishni,  ularning  holatini  va  ro‘y  bergan  xavfli  tabiiy  (geologik, 
gidrometeorologik)  jarayonlar  (hodisalar)  oqibatlarini  baholashni  ta’minlash 
maqsadida yuritiladi.  
-  Tabiiy  xavfi  yuqori  bo‘lgan  zonalar  davlat  kadastrini  yuritish  quyidagi 
vakolatli organlar tomonidan: 
-  Davlat  geologiya  qo‘mitasining  "O‘zbekgidrogeologiya"  davlat  geologiya 
korxonasi - xavfli geologik jarayonlar ro‘y beradigan zonalar bo‘yicha;  
- O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining Seysmologiya instituti -
seysmik xavf yuqori bo‘lgan zonalar bo‘yicha; 

---

192 
 
-  Favqulotda  vaziyatlar  vazirligi  huzuridagi  "O‘zgidromet"  markazi  - 
gidrometeorologiya  hodisalari  xavfi  yuqori  bo‘lgan  zonalar  bo‘yicha  amalga 
oshiriladi. 
Tabiiy xavf yuqori bo‘lgan zonalar davlat kadastrini yuritish: 
-  kadastr  axborotlarini  to‘plash,  tizimlashtirish,  saqlash,  hisobga  olish  va 
baholash; 
-  Davlat  kadastrlari  yagona  tizimiga  kiritish  uchun  har  yilgi  axborot 
hisobotlarini tuzish; 
-  foydalanuvchilarni  Tabiiy  xavf  yuqori  bo‘lgan  zonalar  davlat  kadastri 
bo‘limlarini  yuritish  bo‘yicha  vakolatli  vazirliklar  va  idoralar  tomonidan 
belgilangan  tartibda  kadastr  axborotlari  bilan  ta’minlash  yo‘li  bilan  amalga 
oshiriladi. 
Kadastr obyektlarini hisobga olish to‘g‘risidagi, har yili  ro‘y bergan xavfli 
tabiiy  jarayonlar,  ularning  miqdor  va  sifat  tavsiflari,  xavfli  tabiiy  jarayonlar 
(hodisalar)  oqibatlari  to‘g‘risidagi  muntazam  ravishda  yangilab  va  to‘ldirib 
boriladigan ma’lumotlar: 
- xavfli geologik jarayonlar ro‘y beradigan zonalarda - zilzilalar, ko‘chkilar, 
yemirilishlar, cho‘kishlar, o‘pirilishlar, suffoziyalar, karstlar va boshqalar; 
-  gidrometeorologiya  hodisalari  xavfi  yuqori  bo‘lgan  zonalarda  -  suv 
toshqinlari,  sellar,  qor  ko‘chkilari,  kuchli  shamollar,  jalalar,  qurg‘oqchilik,  suv 
bosishi va boshqalar tabiiy xavf yuqori bo‘lgan zonalar davlat kadastrining asosini 
tashkil qiladi. 
Quyidagilar  Tabiiy  xavf  yuqori  bo‘lgan  zonalar  davlat  kadastrining  asosiy 
prinsiplari hisoblanadi: 
- O‘zbekiston Respublikasining butun hududini qamrab olish; 
- koordinatlar yagona tizimi va topografiya asoslarini qo‘llanishi; 
- hisobga olish yagona tizimini, kadastr axborotlarini ishlash va taqdim etish 
metodikasini qo‘llanishi; 
- avtomatlashtirilgan geoaxborot texnologiyalarini qo‘llanishi; 

---

193 
 
- ma’lumotlarning ishonchliligi va ko‘rgazmaliligi, kadastr axborotlarini har 
yili to‘ldirib va yangilab borilishi; 
- kadastr axborotlarining ochiqligi. 
Tabiiy  xavf  yuqori  bo‘lgan  zonalar  davlat  kadastrini  yaratish  va  yuritish 
bilan  bog‘liq  ishlar  tegishli  vazirliklar  va  idoralarga  maqsadli  foydalanish  uchun 
ajratiladigan davlat byudjeti mablag‘lari hisobiga moliyalashtiriladi. 
Quyidagilar  tabiiy  xavfi  yuqori  bo‘lgan  zonalar  davlat  kadastri  obyektlari 
hisoblanadi: 
- xavfli geologik jarayonlar ro‘y beradigan zonalar bo‘yicha - zona (daryolar 
havzasi)  elementlari  -  xavfli  geologiya  jarayonlari  rivojlanadigan  kichik  zonalar 
(soy havzasi), uchastkalar;  
-  seysmik  xavfi  yuqori  bo‘lgan  zonalar  bo‘yicha  -  zilzila  markazlari  paydo 
bo‘lishi muqarrar zonalar (seysmogen zonalar) va turlicha toifadagi seysmik ta’sir 
zonalari; 
-  gidrometeorologiya  hodisalari  xavfi  yuqori  bo‘lgan  zonalar  bo‘yicha  - 
xavfli  gidrometeorologiya  hodisalari  ro‘y  berish  zonalari  (daryolar  havzasi),  ular 
elementlari va xavfli gidrometeorologiya hodisalari rivojlanadigan kichik zonalar. 
Quyidagilar hisobga olishning boshlang‘ich hududiy birligi hisoblanadi; 
-  xavfli geologik  jarayonlar  ro‘y  beradigan  zonalar  bo‘yicha  -  1000  m
  3
dan 
ortiq hajmli xavfli geologiya jarayonlarining nomuntazam ro‘y berishi. Shuningdek 
kadastr obyektlari doirasida xavfli geologiya jarayonlariga har yili duch keladigan 
maydon  ham  hisobga  olinadi.  Grafik  hisobga  olish  tegishli  shartli  belgilardan 
foydalangan  holda  1:25000  va  1:200000  masshtabli  topografiya  xaritalarida 
amalga oshiriladi;  
-  seysmik  xavf  yuqori  bo‘lgan  zonalar  bo‘yicha  -  zilzilalar  ro‘y  beradigan 
zona  va  25  km
2
  maydondagi  turlicha  toifada  ta’sir  ko‘rsatish  zonasi  hududi. 
Shuningdek seysmogen zonadan tashqarida yoki seysmik xavfi ancha past bo‘lgan 
zonada  zilzila  ro‘y  berganda  seysmik  xavfning  yuqori  toifasiga  o‘tadigan 
maydonlar  ham  hisobga  olinadi.  Seysmik  xavfli  zonalarni  tasvirlash  uchun 
kartografik  materiallar  belgilangan  shartli  belgilardan  foydalangan  holda 

---

194 
 
1:1000000  yoki  1:500000  va  1:200000  (ayrim  hududlar  uchun)  masshtabda 
tuziladi; 
-  gidrometeorologiya  hodisalari  xavfi  yuqori  bo‘lgan  zonalar  bo‘yicha  - 
xavfli  gidrometeorologiya  hodisalari  sodir  bo‘ladigan  zona  hududi,  daryo  havzasi 
(yuqori,  o‘rta,  quyi  oqim),  tog‘  massivi  (yonbag‘ir  ekspozitsiyasi).  Xavfli 
gidrometeorologiya zonalarini tasvirlash uchun kartografik materiallar belgilangan 
shartli  belgilardan  foydalangan  holda  1:1  000  000  yoki  1:500  000  va  1:200000 
(ayrim hududlar uchun) masshtabda tuziladi.  
Tabiiy  xavf  yuqori  bo‘lgan  zonalar  davlat  kadastri  ma’lumotlari  tarkibiga 
quyidagilardan iborat bo‘lgan hisobga olish va baholash axborotlari kiradi: