6-laboratoriya ishi mavzu: Shifrator va deshifrator qurilmasini loyixalashtirish va ish tartibini o’rganish Ishdan maqsad

---

6-LABORATORIYA ISHI 
Mavzu: Shifrator va deshifrator qurilmasini loyixalashtirish va ish 
tartibini o’rganish 
Ishdan maqsad:
Raqamli mantiqiy qurilmalarni loyihalashtirshda shifrator 
va deshifratorlarni ishlashini o’rganish. 
Nazariy qism: 
Shifrator (CD- coder) - kirish yo
‘
lidagi birlik signalni 
n
razryadli ikkilik kodga 
aylantiradigan EHM ning aniq uzelidir. 
Boshqacha qilib aytganda shifritor 10- lik kodni 2-lik kodga aylantirib berish 
uchun xizmat qiladigan operatsion elementdir. SHuning uchun shifratorlar raqamli 
texnikaning va EHMlarning kiritish qurilmalarida unlik kodlarni ikkilik kodlarga 
o’zgartirishda keng qo
‘
llaniladi. 
Shifratorning kirish va chiqish yo
‘
llari soni
m=2
n
munosabat bilan 
belgilanadi. 
Shifrator
m
ta kirish va 
n
ta chiqishga ega bo‘lib, kirishlardan biriga 
berilgan signalni chiqishda 
n
– razryadli parallel kodga o‘zgartiradi. Agar 
shifrator 
n
ta chiqishga ega bo‘lsa, u holda uning kirishlari soni 
2
n 
dan kam 
bo‘lmasligi kerak. Agar 
m=2
n
 
munosabat bajarilsa shifrator
to‘liq
, agar
 m<2
n
bo‘lsa, u 
to‘liq emas
deb ataladi. 
“10 dan 4 ga” o‘zgartiruvchi 
shifratorning shartli belgilanishi 

---

“10 dan 4 ga” shifratorning haqiqiylik jadvali
(to‘liq emas) 
Shifratorning blok – sxemasi
9
8
3
х
х
Q
+
=
7
6
5
4
2
х
х
х
х
Q
+
+
+
=
9
7
5
3
1
0
х
х
х
х
х
Q
+
+
+
+
=
7
6
3
2
1
х
х
х
х
Q
+
+
+
=

---

Shifratorni ishlash prinsipini ko
‘
rib chiqamiz. Ular mos ravishdagi 
klavishalarni bosganda paydo bo
‘
ladi. Quyida shifratorning o
‘
tish jadvalini 
keltiramiz. 
Shifratorning o
‘
tish jadvali 
O
‘
nlik son 
Kirish kodi 
CHiqish kodi 
X4 X3 X2 X1 X0 Y2 Y1 Y0 
* 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
1 
0 
0 
0 
1 
0 
0 
0 
1 
0 
0 
0 
1 
2 
0 
0 
1 
0 
0 
0 
1 
0 
3 
0 
1 
0 
0 
0 0 
1 
1 
4 
1 
0 
0 
0 
0 
1 0 
0 
Ushbu tengliklar asosida shifratorni «YOKI» bazisida (pastki rasmga 
qarang), shuningdek «VA» bazisida qurish mumkin. 
Ayrim hollarda bir necha klavisha bir vaqtda 
bosilganda, shifrator maksimal nomerga ega bo
‘
lgan klavishani tanlaydigan sxemani qo
‘
llash talab etiladi. Bunday shifrator prioritetli 
shifrator deb ataladi.
Pastdagi prioritetli shifratorning o
‘
tish jadvali 
keltirilgan. Unda maksimal nomerli kirishdagi o
‘
zgaruvchi maksimal prioritetga ega, «1»-dan 
o
‘
ngdagi 
dioganalda 
kirishdagi 
o
‘
zgaruvchilar qiymati – chiqish kodini aniqlamasligi kerak.
Ikkilik sanoq tizimidagi raqamlarni o
‘
nlik sanoq tizimidagi kodga o
‘
zgartiruvchi kombinatsion mantiqiy qurilma –