2021, Maxsus son “pedagogik mahorat” ilmiy-nazariy va metodik jurnal issn 2181-6883

Muhokamalar va natijalar.
Manzara janri tabiatdagi turli koʻrinishlarning tasviriy sa’natda aks 
ettirishidir. Tog’, oʻrmon, dengiz shahar va qishloq manzaralarining, obidalarning manzarada koʻrinishlari 
aniq bir mazmunni berib hayotiy ma’noni anglatsa va shu koʻrinishda maqsad mazmunga ega boʻlsa bunday 
asar-manzara janriga tegishlidir.
Manzara janrining mohir ustalari Klod Leron, Shishkin, Levitan, Karaxan, Tansiqboyev va boshqa 
mashhur rassomlarni bu borada misol keltirish mumkin. Manzarachi rassomning shakllanishida ham oʻziga 
xos sirlar bor. Buning uchun tabiatni sevish, uni kuzata bilish, ayniqsa, rang-lavhalar, ya’ni etyudlar ustida 
ishlay bilish talab qilinadi.
Bu borada Oʻzbekiston tabiatining sermazmun manzaralarini tasvirlagan Nikolay Karaxan ijodi 
diqqatga sazovor. Manzara - tasviriy sa’natning qadimiy janrlaridan boʻlib, tarixiy maishiy asarlarda ham 
vosita fon sifatida muhim rol oʻynaydi.
Qadimiy Xitoy sa’natida rassomlar tabiatni aks ettiruvchi asarlar yaratganlar. Yevropada manzara janri 
tarixi XVI-XVII asrlarda taraqqiy etdi. Gollandiya manzarachi rassomlari tabiatni oʻxshatib, haqqoniy 
tasvirlashda katta muvaffaqqiyatlarga erishdilar. Rossiyada manzara janrining rivojlanishi XVIII asrga toʻg’ri 
keladi. Moskva, Petrburg arxitektura yodgorliklari F.E.Alekseev tomonidan mahorat bilan tasvirlangan.
Manzara sa’nati tashqi dunyoning goʻzalligini aks ettirish bilan insonga ijobiy ta’sir etuvchi kuchga ega. 
Shuning uchun rassom tabiat olamini eng nozik, tiniq holatlarini, rang garmoniyalarini anglab, tabiatga 
nisbatan boʻlgan estetik munosabatini bildiradi.
Manzara asarida inson shaxsi, aql zakovatini, ichki tuyg’ularini tasvir orqali qoʻshiq qilib kuylaydi va 
tabiat obrazini yaratadi. Misol tariqasida I.Levitanning “Oltin kuz”, “Abadiy sokinlik”, I.Shishkinning 
“Oʻrmon yiroqlari”, V.Meshkovning “Ural haqida oʻylar” asarlarini keltirish mumkin.
Tasviriy sa’natda manzara asarlari insonda tabiatga munosabat, muhabbat va goʻzallik fazilatlarini 
shakllantiradi. Rassomlar tarixiy va maishiy mavzudagi asarlarda bevosita manzaraga ham murojat qiladilar, 
etyud, eskizlar yozadilar. Bu holda manzara kartinada qoʻshimcha fon vazifasini oʻtaydi.
V.Vasnetsovning “Alyonushka” asari bunga misol boʻla oladi. Tabiiy goʻzallikni, zamonasiga xos 
yangilik oʻzgarishlarni K.Yuon, G.Nisskiy kabi rassomlar ham oʻz asarlarida tasvirlab namoyish etadilar. 50-
70-yillarda Oʻzbekistonda manzara janrida ijod etgan rassomlar U.Tansiqboyev “Issiq koʻl”, “Nanay yoʻli”, 
”Sijjakda bahor”, P.Temurov Samarqand arxitektura manzaralari turkumini yaratdilar.
Hozirgi vaqtda A.Nuritdinov, O.Qozoqov, A.Muminov, A.Mirsoatov kabi koʻplab rassomlar mustaqil 
Oʻzbekistonning goʻzal tabiatini madh etuvchi maftunkor manzaralarni yaratib kelmoqdalar.
Manzaraning bir necha turlari mavjud: shahar (arxitektura), qishloq (tog’) manzara, sanoat (zavod, 
fabrika, inshoat, qurilish), tarixiy, romantik, lirik, panorama (koʻrinishida) manzaralari shular jumlasidandir. 
Bularning har biri negizida ifodalovchi mazmun, g’oya yotadi. Shahar manzarasida shahar hayoti bilan bog’liq, 

---