Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov q. X., Xolmominov sh. R

Ayrim mehnat taqsimoti
 
ishlar va mehnat funksiyalarining ayrim korxona 
yoki alohida tashkilot xodimlari o ‘rtasida: sexlar, uchastkalar, brigadalar, 
zvenolar, ayrim ijro etuvchi xodimlar bo‘yicha, shuningdek, ulaming kasb- 
malaka guruhlari o‘rtasida taqsimlanishini nazarda tutadi. Mehnat taqsimotining 
bu turi ancha murakkab va muhim bo'lib, unda muayyan mehnat jarayonlari 
alohida mehnat taqsimoti doirasida sodir bo'ladi; iqtisodiy natijalar ham ana 
shu darajada amalga oshiriladi: ijrochilarning ixtisoslashuvi va ular kasb 
m ahoratining ortishi, ixtisoslashgan yuqori unumli asbob-uskunalarning 
tatbiq etilishi, mehnat unumdorligining ortishi. Mubolag'asiz shuni aytish 
mumkinki, barcha darajalardagi mehnat taqsimotisiz hozirgi zamon texnikasi 
va ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot bo'lishi mumkin emas.
Ishlab chiqarish va xizmat ko'rsatish korxonalarida mehnat taqsimotining 
har xil shakllari qo'llaniladi.
Texnologik mehnat taqsimoti
 
ishlab chiqarish jarayonlarining qayta ishlash 
(peredel) faza va sikllariga qarab boiadi. Bunda eng muhimi ulami bajarishning 
texnologiya jihatidan bir xilligidir. Qayta ishlash va fazalar ichida ayrim guruh 
ishlar: chilangar (chilangarlik, slesarlik), qizdirilgan yoki sovuq metalni ikki 
bo‘lakqolip (shtamp) orasigaolib urib, buyum tayyorlovchi vahokazo bo'ladi. 
Guruhlar ichida esa ishlab chiqarish jarayonlari sodir qilinadi.
Funksional mehnat taqsim oti
 
qo'llanilganida birovlar asosiy ishni 
bajarishda ixtisos topadi, boshqalari yordamchi ishni bajarishda, uchinchilari 
esa tayyorlash, xizmat ko'rsatish ishini bajarishda ixtisos orttiradi. Masalan, 
asosiy ishlab chiqarishda texnologik jarayon bilan band bo'lgan ishchilar, 
navbatchi ta ’mirlash ishchilari, ishlab chiqarish xonalarini yig‘ishtiruvchi 
(farrosh)lar bo‘ladi.
31

---