Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidago toshkent axborot texnologiyalari universiteti

Laboratoriya ishi № 1 
TARMOQ SIMULYATORLARI BILAN ISHLASH. TARMOQ 
SIMULYATORLARI HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHALAR, 
ULARNING IMKONIYATLARINI O‘RGANISH. CISCO 
PACKET TRACER O‘RNATISH. 
Ishdan maqsad: 
Tarmoq simulyatorlari va emulyatorlarini 
o‘rganish. Cisco Packet Tracerni o‘rnatish va ishga tushirish. 
Tarmoq muhandislari va ma’murlari kompyuter tizimlarini 
loyihalash, monitoring qilish yoki tahlil qilish uchun turli xil 
vositalardan foydalanadilar. Haqiqiy tarmoqlarda tajriba o‘tkazmaslik 
uchun (tarmoq infratuzilmasi ishlamay qolishi yoki ishdan chiqishi bilan 
bog‘liq), tizim ma’murlari buning uchun tarmoqni modellashtirish 
vositalaridan foydalanadilar. 
Simulyator tizimning xatti-harakatlarini va uning interfeysini taqlid 
qiladi. Emulator va simulyator o‘rtasidagi farqni tushunishga arziydi. 
Emulyator sizga kompyuter yoki boshqa qurilmaning modelini yaratish 
va uning ichida asl dasturiy ta’minotni ishga tushirish imkonini beradi. 
Qurilmaning barcha asosiy komponentlari, jumladan protsessor, xotira 
va kiritish-chiqarish qurilmalari taqlid qilinadi. Cisco holatida emulyator 
router modelini yaratadi va uning ichida haqiqiy Cisco IOS operatsion 
tizimini ishga tushiradi. Shunday qilib, biz to‘liq ishlaydigan routerga 
ega bo‘lamiz. 
GNS3 asoslari 
Graphical Network Simulator
. So‘zma-so‘z tarjima qilinsa 
grafik tarmoq simulyatori, lekin aslida bu emulyator. Bu sizning 
kompyuteringizda turli xil tarmoq topologiyalarini yaratishga imkon 
beradi. Ko‘pincha GNS laboratoriya dastgohi sifatida ishlatiladi, bu 
yerda u yoki bu texnologiya yoki sxemani sinab ko‘rish mumkin. 
GNS3
- u turli tarmoq topologiyalarida tarmoq qurilmalarining 
o‘zaro ta’sirini kuzatish imkonini beruvchi eng mashhur tarmoq 
emulyatsiyasi dasturlaridan biridir. Bu xalqaro sertifikatlashtirish 
o‘qitish tarmog‘ining integratsiyalashgan segmenti bo‘lgan dasturiy 
ta’minot. Muvaffaqiyatli tarmoq modellashtirish haqida gap ketganda, 
ushbu dasturiy vosita qanchalik zamonaviy va keng qamrovli ekanligini 
ko‘rsatish uchun bu faktning o‘zi kifoya. O‘rnatish va amalga oshirish 
oson, bu havaskorlar va professional darajadagi mashhur tanlovdir. 

---

4 
1.1- Rasm. - Emulyator GNS3 
EVE-NG:
Emulated Virtual Environment Next Generation or 
EVEN-NG- kichik biznes va jismoniy shaxslar uchun mo‘ljallangan 
onlayn multiplayer simulyatorlaridan biri. Ushbu virtual tarmoq 
simulyatsiyasi vositasini amalga oshirish ham pullik, ham bepul. Bepul 
versiyada har bir laboratoriya uchun 63 tugun chegarasi mavjud. Tarmoq 
qurilmalarini virtualizatsiya qilish, ulash va sozlash uchun serverga 
qo‘shimcha ravishda qo‘shimcha dasturni yuklab olish va o‘rnatishning 
hojati yo‘q. Tarmoq topologiyalarining barcha dizayni, ulanishi va 
boshqaruvi integratsiyalangan HTML5 mijozi yordamida osonlik bilan 
amalga oshirilishi mumkin. 
1.2- Rasm. Simulyator EVE-NG 
EVE-NG ni tarmoqni modellashtirishning eng yaxshi vositalaridan 
biriga aylantiruvchi muhim omil shundaki, dastur bir vaqtning o‘zida 

---

5 
tarmoqlar topologiyasiga o‘zgartirishlar kiritish imkonini berib, vaqtni 
tejaydi. Bundan tashqari, u Ethernet va ketma-ket interfeyslar uchun 
ham mos keladi. Va nihoyat, Cisco Packet Tracer - bu Cisco Systems 
tomonidan ishlab chiqarilgan ma’lumotlar tarmog‘i simulyatori. 
Ishlaydigan tarmoq modellarini yaratish, (Cisco IOS buyruqlari 
yordamida) marshrutizatorlar va kalitlarni sozlash, bir nechta 
foydalanuvchilar (bulut orqali) o‘rtasida o‘zaro aloqa qilish imkonini 
beradi. 
Simulyator bir qator Cisco 800, 1800, 1900, 2600, 2800, 2900 
marshrutizatorlari va Cisco Catalyst 2950, 2960, 3560 kommutatorlarini, 
shuningdek, ASA 5505 xavfsizlik devorini amalga oshiradi. Simsiz 
ulanish qurilmalari Linksys WRT300N bilan ifodalanadi. Bundan 
tashqari, DHCP, HTTP, TFTP, FTP, DNS, AAA, SYSLOG, NTP va 
EMAIL serverlari, ish stantsiyalari, kompyuterlar va marshrutizatorlar 
uchun turli modullar, IP telefonlar, smartfonlar, hublar va WANni taqlid 
qiluvchi bulut mavjud. To‘g‘ri va teskari patch-kordi kabellar, optik va 
koaksiyal kabellar, ketma-ket kabellar va telefon juftlari kabi turli 
turdagi kabellar yordamida tarmoq qurilmalarini bir-biriga ulashingiz 
mumkin. 
1.3- Rasm. - Simulyator Cisco Packet Tracer 

---

6 
Muvaffaqiyatli ravishda hatto murakkab tarmoq sxemalarini 
yaratishga, tarmoq topologiyasini ishlash qobiliyatini tekshirishga imkon 
beradi. Biroq, qurilmalarning amalga oshirilgan funksionalligi 
cheklangan 
va 
haqiqiy 
uskunaning 
barcha 
imkoniyatlarini 
ta’minlamaydi. Cisco Packet Tracer Cisco Networking Academy dasturi 
a’zolari uchun bepul. 
Cisco Packet Tracer ning GNS3 ga nisbatan o quv jarayonida 
asosiy afzalligi shundaki, GNS3 da hech qanday kommutator yo‘q, 
GNS3 tizimi resurslariga ham yuqori talablarga ega. Shuning uchun 
kompyuter tarmoqlari fanidan laboratoriya ishlari Cisco Packet Tracer 
simulyatori asosida amalga oshiriladi.