Ichki va tashqi bozorlarda raqobatbardoshligini yo’qotib boradi, transmilliy korporatsiyalarning ekspansiyasi ob’yektiga aylanib qoladi

---

Iqtisodiy xavfsizlikning mezon va ko’rsatkichlari asosida iqtisodiy tizimning 
amal qilishidagi tahlikali chegaralar belgilanadi. Ko’rsatkichlar tahlikali 
chegaralar sifatida qabul qilingan birliklardan chekingan holatlarda tizim izchil 
rivojlanishga bo’lgan 
qobiliyatini
, ichki va tashqi bozorlarda 
raqobatbardoshligini yo’qotib boradi, transmilliy korporatsiyalarning 
ekspansiyasi ob’yektiga 
aylanib qoladi
, milliy boyliklarning 
talon-taroj qilinishi
, 
xufiyona iqtisodiyot va korrupsiya miqyoslarining kengayishidan zarar ko’radi. 

Iqtisodiy xavfsizlikning mezon va ko’rsatkichlari asosida iqtisodiy tizimning amal 
qilishidagi tahlikali chegaralar belgilanadi. Ko’rsatkichlar tahlikali chegaralar sifatida 
qabul qilingan birliklardan chekingan holatlarda tizim izchil rivojlanishga bo’lgan 
qobiliyatini, ichki va tashqi bozorlarda raqobatbardoshligini yo’qotib boradi, transmilliy 
korporatsiyalarning ekspansiyasi ob’yektiga aylanib qoladi, milliy boyliklarning talon-
taroj qilinishi, xufiyona iqtisodiyot va korrupsiya miqyoslarining kengayishidan zarar 
ko’radi. 
Mamlakatning iqtisodiy xavfsizligi holati mezon va ko’rsatkichlar tizimi orqali 
baholanadi. Makro va mikro darajada iqtisodiy xavfsizlikka bo’ladigan 
tahdidlarni tahlil qilish va bashoratlashda iqtisodiy xavfsizlikning mingdan ziyod 
ko’rsatkichlaridan foydalaniladi. Lekin shularning ichida 19 ta indikatordan 
foydalanish maqsadga muvofiq deb hisoblaniladi. Bu indikatorlar 
iqtisodiyotning real va moliyaviy sektorlarida va ijtimoiy sohada iqtisodiy 
xavfsizlikning muhim jihatlarini ifodalaydi. 19 ta indikatorning xususiyatlaridan 
biri ular orasidagi o’zaro bog’liqlikdir. 

Mamlakatning iqtisodiy xavfsizligi holati mezon va ko’rsatkichlar tizimi orqali 
baholanadi. Makro va mikro darajada iqtisodiy xavfsizlikka bo’ladigan tahdidlarni tahlil 
qilish va bashoratlashda iqtisodiy xavfsizlikning mingdan ziyod ko’rsatkichlaridan 
foydalaniladi. Lekin shularning ichida 19 ta indikatordan foydalanish maqsadga muvofiq 
deb hisoblaniladi. Bu indikatorlar iqtisodiyotning real va moliyaviy sektorlarida va 
ijtimoiy sohada iqtisodiy xavfsizlikning muhim jihatlarini ifodalaydi. 19 ta indikatorning 
xususiyatlaridan biri ular orasidagi o’zaro bog’liqlikdir. 
– resurs salohiyati va uni rivojlantirish 
imkoniyatlarini baholash
; 
o
– resurs, kapital, mehnatdan samarali foydalanish darajasini etakchi mamlakatlar 
darajasiga va shuningdek, ichki va tashqi xarakterga ega bo’lgan tahdidlar 
minimumni tashkil etgandagi darajasiga muvofiqligini baholash; 
– iqtisodiyotning 
raqobatbardoshligini baholash
; 
o
– hududiy sarhadlarni va iqtisodiy makonni yaxlitligini baholash 
– suverenitet va mustaqillikni, tashqi tahdidlarga qarshi turish imkoniyatlarini baholash; 

---

o
– ijtimoiy barqarorlikni va ijtimoiy ziddiyatlarni oldini olish va hal etish 
imkoniyatlarini baholash. 
Adabiyotlarda iqtisodiy xavfsizlikning tahlikali chegarasiga oid indikatorlar 50 ko’rsatkichni o’z 
ichiga olgan bo’lib, ular to’rt guruhga ajratilib turkumlangan: 
iqtisodiyotning barqaror rivojlanishga qodirligini ifodalovchi ko’rsatkichlar; 
– moliyaviy tizim barqarorligini ifodalovchi ko’rsatkichlar; 
– ijtimoiy soha ko’rsatkichlari; 
– tashqi savdo va iqtisodiy faoliyat ko’rsatkichlari. 
Iqtisodiy xavfsizlikning ko’rsatkichlari 
inflyatsiya 
darajasi
; 
davlat byudjeti kamomadi; 
ichki 
qarz darajasi
; 
tashqi qarz darajasi; 
ishsizlik darajasi; 
turmush darajasi va sifati; 
oltin 
valyuta zahiralari
; 
xufiyona iqtisodiyot faoliyati; 
ekologik holat. 
yalpi ichki mahsulot 
Qo’shimcha ko’rsatkichlar 
aholi 
daromadlari
chakana narxlar miqdori 
uy-joy bilan ta’minlanganlik 
hududning mamlakat yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 
hududning to’lov balansi; 
eksport-import 
saldosi va boshqalar
Iqtisodiy xavfsizlik indikatorlarining guruhlanishi 
iqtisodiyotning barqaror rivojlanishga qodirligini ifodalovchi ko’rsatkichlar 
YaIM hajmi, sanoat ishlab chiqarishi hajmi va tarkibi, mashinasozlik mahsulotlari hajmida 
yangi 
turdagi mahsulotlar ulushi
, mudofaa va fan uchun harajatlar va b. 
moliyaviy tizim barqarorligini ifodalovchi ko’rsatkichlar 
davlat byudjеti kamomadi, davlat qarzi, 
pul muomalasi
, o’zaro hisobkitob va boshqa moliyaviy 
ko’rsatkichlar 
ijtimoiy soha ko’rsatkichlari 
aholi daromadlari darajasi, aholining mulkiy jihatdan tabaqalanishi, 
ishsizlik darajasi
tashqi savdo va iqtisodiy faoliyat ko’rsatkichlari 
mamlakat ichki istе'molida importning ulushi va milliy ishlab chiqarish hajmida eksportning 
ulushi