O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi oydin abdullayeva

Unison  (it.  unisono  –  “bir  xil  sado”)  –  bir  xil  balandlikdagi  ikki  (yoki  bir 
necha) tovushning bir vaqtda yangrashi.  
Xromatizm (yun. Chroma – “rang”) – diatonik laddagi pog‘onalarning yarim 
tondan  o‘zgarishi.  Ular  alteratsiya  belgilari  –  diez  yoki  bemol    bilan  ko‘rsatiladi. 
Xromatik yarim ton bir pog‘onadagi ikki turli tovushdan tuziladi. Masalan, “do” va 
“do-diez”. 

---

79 
 
Xromatik  gamma  –  kuyning  yarim  tonlar  bo‘yicha  baland-pastga  izchil 
harakati.  To‘liq  xromatik  gamma  12  tovush  (yarim  ton)dan  iborat.  Gammadagi 
xromatik va diatonik yarim tonlarni tartibli almashinib kelishi lad tuzilishi (major 
va minor) va harakat yo‘nalishi (yuqorilanishi yoki pasayishi)ga bog‘liq. Xromatik 
gamma  diatonik  gammadagi  butun  ton  pog‘onalarini  ko‘tarish  yoki  pasaytirish 
yo‘li bilan to‘ldiriladi.  
Prima  (lot.  Prima  –  “birinchi”)  –  Bir  pog‘ona  oralig‘idagi  interval  kengligi, 
ya’ni bir nomdagi ikki tovushning qaytarilishi. Masalan, do-do, re-re.  
 
Sekunda  (lot.  “Secunda”  -  ikkinchi)  –  ikki  qo‘shni  pog‘ona  kengligida 
bo‘lgan  interval.  Masalan,  do-re,  fa-diez  –  sol,  si-bemolь  –  do-diez.  Sekunda 
intervalining katta, kichik, orttirilgan turlari bo‘ladi. 
 
Tertsiya  (lot.  “Tertia”  -  uchinchi)  –  Uch  pog‘ona  kengligidagi  interval. 
Masalan,  do-mi,  mi-sol.  Tertsiya  intervalining  katta,  kichik,  orttirilgan  turlari 
bo‘ladi.  
 
Kvarta (lot. “quarta” - to‘rtinchi) – to‘rt pog‘ona oralig‘idagi interval. Kvarta 
intervalining sof, kamaytirilgan, orttirilgan turlari bo‘ladi. 
 
Kvinta (lot. “quinta” - beshinchi) – besh pog‘ona oralig‘idagi interval. Kvinta 
intervalining sof, orttirilgan va kamaytirilgan turlari bor. 
 

---

80 
 
Seksta  (lot.  “sexta”  -  oltinchi)  –  kengligi  olti  pog‘ona  oralig‘ida  bo‘lgan 
interval.  Seksta  intervalining  katta,  kichik,  orttirilgan  va  kamaytirilgan  turlari 
bo‘ladi. 
 
Septima  (lot.  “septima”  -  yettinchi)  –  kengligi  yetti  pog‘ona  oralig‘ida 
bo‘lgan  interval.  Septima  intervalining  katta,  kichik,  orttirilgan  va  kamaytirilgan 
turlari bo‘ladi. 
 
Oktava  (lot.  “octava”  -  sakkizinchi)  –  kengligi  sakkiz  pog‘ona  oralig‘ida 
bo‘lgan  interval.  Sakkiz  intervalining  sof,  orttirilgan  va  kamaytirilgan  turlari 
bo‘ladi. 
 
Duet  (nem.  “Duett”  -  ikki)  –  1.  Ikki  ijrochidan  tuzilgan  ansambl.  2.  Ikki 
ijrochiga  mo‘ljallangan  musiqa  asari.  Bunda  ijrochilarning  har  biri  alohida 
partiyaga  ega  bo‘ladi.  3.  Opera,  oratoriya,  musiqali  dramalarda  qo‘llaniladigan 
vokal ansambli. Duet asarning musiqa dramaturgiyasida muhim o‘rin tutadi.